ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن جلد 18

اشاره

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

طسم (1) تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْمُبِینِ (2) لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلاَّ یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ (3) إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَهً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ (4)

وَ ما یَأْتِیهِمْ مِنْ ذِکْرٍ مِنَ الرَّحْمنِ مُحْدَثٍ إِلاَّ کانُوا عَنْهُ مُعْرِضِینَ (5) فَقَدْ کَذَّبُوا فَسَیَأْتِیهِمْ أَنْبؤُا ما کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ (6) أَ وَ لَمْ یَرَوْا إِلَی الْأَرْضِ کَمْ أَنْبَتْنا فِیها مِنْ کُلِّ زَوْجٍ کَرِیمٍ (7) إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَهً وَ ما کانَ أَکْثَرُهُمْ مُؤْمِنِینَ (8) وَ إِنَّ رَبَّکَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ (9)

ترجمه … ص: 4

آن آیات، همین آیات کتاب مبین است. شاید خود را به هلاکت افکنی که

ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 18، ص: 5

آنها اهل ایمان نیستند. اگر بخواهیم از آسمان آیتی برایشان نازل می کنیم تا گردنهای ایشان خاضع گردد. هیچ تذکر جدیدی از جانب خداوند برای ایشان نمی آید جز اینکه از آن اعراض می کنند. آنها تکذیب کردند و اخبار آنچه مورد استهزاء قرار می دهند به آنها خواهد رسید. آیا به زمین نمینگرند که از هر جفتی نیکو چقدر آفریده ایم؟ در این کار آیتی است و اکثر آنها مؤمن نیستند خدای تو، عزیز و رحیم است.

اعراب … ص: 5

أَلَّا یَکُونُوا: در محل نصب و مفعول له.

فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ: در محل جزم، عطف بر «ننزل».

مِنْ ذِکْرٍ: در محل رفع، «من» زائده.

کم: در محل نصب و مفعول «انبتنا» که در محل حال است.

مقصود … ص: 5

طسم: معانی این حروف را در اول بقره ذکر کرده ایم و نیازی به تکرار نیست.

مجاهد و ضحاک گویند:

«طسم» و «طس» از اسامی قرآن است. ابن عباس در روایت والبی گوید: «طسم» از اسماء خدا و قسم است. قرظی گوید: خداوند به این حروف به «طول» (قدرت) «سناء» (نورانیت،) و ملک خود سوگند یاد کرده است.

محمد بن الحنفیه از علی (ع) نقل کرده است که پیامبر (ص) هنگام نزول «طسم» فرمود: «طاء» طور سیناء و «سین» اسکندریه و «میم» مکه است.

برخی گفته اند: «طاء» درخت طوبی و «سین» سدره المنتهی و «میم» محمد مصطفی (ص) است.

تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْمُبِینِ: آن آیاتی که وعده داده شده اید، همین آیات قرآنی است که بیان کننده حق و باطل است.

لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلَّا یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ: شاید خویشتن را به هلاکت افکنی

ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 18، ص: 6

که آنها مؤمن نیستند و بر کفر خود استقامت می ورزند. این جمله را برای تسلیت خاطر پیامبر و تخفیف اندوه های او می فرماید.

إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَهً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ: اگر بخواهیم از آسمان دلالت و علامتی نازل کنیم تا ناچار شوند ایمان آورند و در برابر آن رام و تسلیم گردند.

در اینجا خضوع به گردنهای ایشان نسبت داده شده و لذا درباره آن وجوهی گفته اند: 1- منظور این است که صاحبان گردنها خاضع می شوند. یعنی مضاف حذف شده و مضاف الیه به جای آن