اشاره

- شخصی با علم به اینکه گندم و یا جو، زکاتش پرداخت نشده، بعنوان عامل فروش و یا عامل حمل با کامیون، اجرت فروش و یا کرایه حمل می گیرد، آیا زکات به ذمّه عامل فروش و یا به ذمّه عامل حمل، می آید یا نه؟

ج

- ظاهر این است که عین مال زکوی که زکاتش ادا نشده تحت ید هر کسی قرار بگیرد هر چند حامل یا عامل فروش باشد ضامن زکات است و مسأله تعاقب ایادی در اینجا نیز جاری است. و الله العالم.

اشاره

- ملکی که به رعیّت، اجاره داده می شود، زکات زراعت آن به عهده مالک است یا رعیّت و آیا رضایت زارع و عدم رضایت او موجب تفاوت در حکم می شود یا نه؟

ج

- زکات به عهده مستأجر است که در این فرض زارع است و رضایت و عدم رضایت او معتبر نیست. و اللّه العالم.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 148

اشاره

- زارعی از ابتداء، زکات گندم یا جو را نداده، فعلًا مقدار زیادی زکات

باید بدهد، که از نظر وضع مالی اداء آن برای او مشکل است، آیا می تواند کمتر از مقدار یقینی، زکات بدهد یا لازم است تمام مقدار یقینی را بپردازد؟

ج

- باید تمام مقدار یقینی را اداء نماید. و اللّه العالم.

اشاره

- محصولاتی مانند گندم که بوسیله آب موتور از چاه عمیق مشروب شده، از نظر زکات حکم آب قنات را دارد یا دلو را؟

ج

- در فرض مسأله حکم دلو را دارد.

اشاره

- تخمی که زکات آن را داده اند، در سالهای بعد، می توانند همان مقداری که در سال قبل زکات آن را پرداخته اند، از محصول بردارند و زکات آن را ندهند یا اینکه باید در سالهای بعد، زکات آن مقدار تخم را بدهند؟

ج

- بلی میتوانند. و پرداخت مجدد زکاه آن لازم نیست.

اشاره

- بعضی از اقسام انگورها، قابل کشمش شدن نمی باشد و اگر هم خشک شود، کشمش آن قابل استفاده نیست و هیچ ارزشی ندارد، بفرمائید اینگونه انگور زکات دارد یا نه؟

ج

- زکات ندارد.

اشاره

- محصول زراعتی که به وسیله چاه عمیق موتوری آبیاری شده، زکاتش را از چند باید محاسبه نمود؟

ج

- زکات آن بیست یک است. و اللّه العالم.

اشاره

- املاک زن و مادر که در دست شوهر و فرزند است با املاک خود مخلوط و زراعت می کنند و زن یا مادر، دخالتی در املاک خود ندارند، آیا غلّه هر کدام باید به حدّ نصاب برسد یا مجموع زراعت روی هم حساب می شود؟

ج

- اگر بذر زراعت از مال پسر یا شوهر است غلّه متعلق به اوست و به زن یا مادر ارتباط ندارد، بلی اگر بذر از مال هر یک از شوهر، همسر، پسر و مادر بوده به نسبت سهم آنها از بذر، نصاب سهم خودشان معیار است.

و اللّه العالم.

اشاره

- غلّات اربعه که از ملک ثلث و یا وقفی به دست می آید و به

جامع الاحکام، ج 1، ص: 149

حدّنصاب برسد، زکات دارد یا نه؟

ج

- اگر مثل وقف بر اولاد باشد که زراعت ملک آنها باشد، سهم هر که به حدّ نصاب برسد، زکات دارد. و اللّه العالم.

اشاره

- اگر انگور را قبل از کشمش شدن بفروشد در صورتی که کشمش آن به حدّ نصاب می رسد، آیا زکات واجب است یا نه؟

ج

- بلی واجب است.

اشاره

- مخارجی را که برای گندم، جو و انگور کرده است، اعم از شخم، تخم و خرید تراکتور و وسایل کشاورزی دیگر حتی مخارج مقدماتی آنها را می توان از حاصل کسر نمود یا نه؟

ج

- در مقام احتساب نصاب، احوط این است مخارج را که از عین زکوی داده می شود کسر کرد و بقیّه مخارج مشروعه بعد از احتساب نصاب از مجموع برداشت شود یا در مقابل اشیائی که برای سنوات بعد هم مورد استفاده است مانند تراکتور، و وسائل دیگر کشاورزی بمقداری برداشت شود که برابر با استفاده از آن در آن سال باشد و بعبارت دیگر قیمت توزیع بین سنوات استفاده از آن شود، چنانکه اگر تراکتور و وسائل دیگر در زراعات دیگر هم مورد استفاده واقع شود باید آن را هم ملاحظه کرد. و اللّه العالم.

اشاره

- شخصی زکات گندم بدهکار است و از طرفی هم مقروض میباشد، قدرت پرداخت بدهی را ندارد و یک دستگاه تراکتور هم دارد که اگر برای پرداخت بدهی هایش آن را بفروشد، وام او که تقریباً مساوی است با قیمت تراکتور، پرداخت می شود ولی پس از فروش تراکتور عائله اش در مضیقه زندگی قرار می گیرند، خواهشمند است بفرمائید آیا باید زکات بدهد یا خیر؟

ج

- گندمی که به آن زکات تعلق گرفته، اگر موجود است زکات آن مقدم بر دیون دیگر است و اگر مال مذکور را خرج کرده و زکات آن به ذمه اش منتقل شده حکم سایر دیون را دارد که هر وقت متمکّن شد باید اداء کند، و اگر بنحوی باشد که مثل فروش تراکتور در فرض مسأله، موجب وقوع در عسر و حرج و معارض با عسر و حرج دائن نباشد جواز تأخیر اداء دین و زکات بعید نیست. و اللّه العالم.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 150

اشاره

- گندم یا جو، یا پولی که به میراب داده می شود، تا آب به زراعت برساند می توان از حاصل کسر نمود و سپس ملاحظه نصاب کرد یا نه؟

ج

- احتیاط اینست که در ملاحظه نصاب، فقط مخارجی را که از عین مال زکوی پرداخت میشود، کسر شود.

و اللّه العالم.

اشاره

- قیمت وقتی که تخم را برای زراعت پاشیده می تواند جزء مخارج حساب کند یا نه؟

ج

- می تواند آن را جزء مخارج حساب کند. و اللّه العالم.

اشاره

- گندم را چیده و در خرمن جمع نموده ایم، آیا می شود مخارج کارگرانی را که مزد گرفته اند، از گندم کسر نمائیم و بعد زکات بدهیم یا خیر؟

ج

- احتیاط این است که در ملاحظه نصاب فقط مخارجی را که از عین مال زکوی پرداخت می شود کسر شود. و اللّه العالم.

اشاره

- الف: فرض سؤال اینکه 200 من، گندم برداشت نمودم، که 70 من آن را برای هزینه های کشت نمودن، هزینه های جمع آوری، اجاره املاک به مالک، کرایه تراکتور، تخم بذر مورد کشت، مخارج تعمیرات قنات و کود شیمیایی و غیره که باید هزینه های مصرف شده را از گندم برداشت نمایم، در نتیجه پس از برداشت هزینه فقط 130 من باقیمانده، که از حدّ نصاب (144 من) کمتر باقیمانده آیا از این گندم باید زکات داده شود یا معاف است؟ (هر یک من 6 کیلو فرض شده).

ب: هزینه هائی که برای کشت و برداشت زراعت گندم خرج شده و باید از گندم کسر شود، تمامش متعلّق به خود گندم است یا متعلق به کاه گندم هم می شود؟

ج

- الف: اگر هزینه های مذکور حسب المعمول از عین گندم داده میشود 130 من باقیمانده زکات ندارد و الّا باید زکات آن را بدهد. و اللّه العالم.

ج- ب: مخارج به نسبت ارزش کاه بین گندم و کاه تقسیط می شود، مثلًا اگر گندم پانصد تومان و کاه صد تومان ارزش دارد یک پنجم مخارج متعلق به کاه است. و اللّه العالم.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 151

اشاره

- آیا استهلاک تراکتور، و موتور آب، ماشین سواری و غیره، یا مزد موتورچی، آبگیر و شیار از نظر حضرتعالی جزء مخارج است یا خیر؟

ج

- اگر منظور مخارج زکات است بلی موارد مذکور جزء مخارج است لکن مخارجی را که معمول است از خود زراعت گندم یا جو میدهند از حاصل کسر کند، اگر باقی مانده به حدّ نصاب رسید زکات دارد و مخارجی را که معمولًا پول میدهند کسر نمیشود، یعنی باید ملاحظه کنند، اگر حاصل قبل از کسر مخارج به مقدار نصاب باشد زکات تعلّق می گیرد ولی به خود آن مخارج زکات تعلق نمی گیرد، و اگر منظور مخارج سرمایه و تعلّق یا عدم تعلّق خمس است در این صورت مخارج مذکور کسر می شود.

اشاره

- گندم و جو که به حدّ نصاب رسیده، کاه آنها چه حکمی دارد؟ آیا بر کاه هم زکات تعلّق میگیرد؟ و یا از مخارج صرف شده برای کشت گندم و جو کسر می شود؟

ج

- کاه زکات ندارد ولی مخارج زراعت بالنسبه به کاه هم تقسیط می شود.

اشاره

- شخصی بطور مثال مقدار 200 من گندم برداشت مینماید که مقدار 100 من آن را از اصل گندم یا بقیمت روز، مبلغ آن را برای هزینه های مصرفی از قبیل مرمّت قنات، کرایه تراکتور، خرمن کوبی، شخم زمین و خرید کود شیمیائی و کارگر و غیر آنها باید برداشته و برای هزینه های مصرف شده پرداخت نماید، در نتیجه 100 من، از گندم برداشته شده کاهش یافته و فقط مقدار عایدی 100 من باقی مانده که از حدّ نصاب 144 من، کاهش یافته آیا مشمول دادن زکات میشود یا خیر؟

ج

- اگر معمول باشد که بابت مخارج مذکور پول بدهند، در فرض سؤال، بنابر احتیاط لازم، باید زکات 100 من باقی مانده را بدهد، و اگر معمول باشد که از خود زراعت بدهند، زکاه مقدار باقی مانده که کمتر از حدّنصاب است واجب نیست.

اشاره

- شخصی حدود 450 رأس گوسفند دارد، که شش ماه از سال علف صحرا را می خورند و شش ماه دیگر همراه با علوفه صحرا علوفه دستی نیز به

جامع الاحکام، ج 1، ص: 152

گوسفندان می دهد (از قبیل یونجه خشک شده و جو) خواهشمند است معلوم فرمائید به اینگونه گوسفندان زکات تعلّق می گیرد یا نه، خمس چطور؟

ج

- گوسفندان مورد سؤال زکات ندارند ولی خمس دارند. و اللّه العالم.

اشاره

- حضرت عالی در رساله مسأله 1916 فرموده اید: زکات گوسفند دو شرط دیگر هم دارد، شرط دوم آنکه در تمام سال از علف بیابان بچرند حال برای فرار از زکات، زمین را 20 روز اجاره کند یا خود صاحب زمین مجانی بدهد و یا در مقابل یک بره بدهد و یا با صاحب زمین تبانی کنند صاحب زمین چیزی از صاحب گوسفند نگیرد، آیا بازهم زکات واجب است یا نه؟

ج

- واجب نیست. و اللّه العالم.

اشاره

- آیا سکّه های قدیم از قبیل پهلوی و پوند انگلیسی و غیره جزء سکّه های رائج است و زکات به آنها تعلق میگیرد یا خیر؟ در صورتی که همان سکّه های قدیم بصورت دست بند یا خلخال باشد و سالهای قبل استفاده زینت از آنها شده، باز زکات به آنها تعلق می گیرد یا خیر؟

ج

- سکّه های مذکوره رواج معامله ای ندارند زکات به آنها تعلّق نمی گیرد. و الله العالم.

اشاره

- اگر کسی در سالهای گذشته طلای مسکوک داشته و به حدّ نصاب هم بوده و لیکن تا به حال زکات آنها را نداده الآن پانزده مثقال آن چقدر زکات دارد؟

ج

- اگر مقدار طلا پانزده مثقال صیرفی بوده، فعلًا زکات آن را بدهد کافی است و اگر بیشتر بوده حکم دیگری دارد. و اللّه العالم.

اشاره

- طلائیست مسکوک که مقدار آن بیش از حدّ نصاب می باشد، و چندین سال است زکات آن داده نشده، آیا نسبت به تأخیر در پرداخت زکات سنوات گذشته، اشتغال ذمّه است یا فقط معصیت کرده و با پرداخت زکات فعلی تدارک می شود و اگر از چهل دینار یک دینار را که باید بدهد در صورتی که به

جامع الاحکام، ج 1، ص: 153

پول رائج، به قیمت درآورده و پرداخت نمود و آن یک دینار در ملک او باقی ماند، بازهم نصاب زکات نسبت به چهل دینار باقی است یا نه و بعد از پرداخت زکات اگر در سالهای بعد، بقیّه طلا که باز هم بیش از حدّ نصاب است باقی مانده مجدّداً مشمول حکم زکات می شود یا نه؟

ج

- اگر از مقدار نصاب اوّل بیشتر نبود، فعلًا همان زکات نصاب اوّل را بدهد، و اگر بیشتر بود و به حدّنصاب دوّم نرسیده، باید به مقدار هرچند سال بر او گذشته بقدری زکات بدهد که از نصاب اوّل ساقط شود، و اگر به نصاب دوّم رسید به همین نحو ملاحظه نماید، و اگر زکات طلا را از عین آن نداد مادامی که در حدّ نصاب باقی است همه ساله باید زکات آن پرداخت شود. ضمناً لازم به تذکر است که زکات به طلای مسکوک رائج تعلق می گیرد و مسکوکیت تنها موجب تعلق زکات نیست و حکم سایر اموال را دارد که باید تخمیس شود.

اشاره

- به سکّه های طلائی که به عنوان هدیه به شخصی داده اند، زکات تعلق میگیرد؟ و در صورت شمول زکات، آیا می توان آن را به حساب دولت واریز نمود و از مالیات دولتی محاسبه نمود یا نه؟

ج

- در صورتی که دارای شرائط زکات باشد، باید زکات آن را بپردازد و مالیات بابت زکات محسوب نمیشود. و اللّه العالم.

اشاره

- جوانی هستم که بواسطه بیماری مادرزادی قادر به حرکت نمی باشم و در کنار خانواده زندگی می نمایم، در حدود یک سال است پولهای خود را تبدیل به سکّه نموده ام تا وقت گران شدن آنها را فروخته درآمدی از آن راه داشته باشم، لطفاً بفرمائید اگر به حدّ نصاب برسد زکات به آن تعلق میگیرد یا نه، و آیا چنین معامله ای از نظر شرع چه صورتی دارد؟

ج

- زکات ندارد، و معامله مورد سؤال اشکال ندارد، زیرا زکات در طلای مسکوک رائج است. و اللّه العالم.

اشاره

- مقداری طلا در طی سال زوج به زوجه می دهد، آیا زکات دارد یا خیر؟

ج

- زکات، به طلای مسکوک رائج که مانند اسکناس رواج بازاری داشته باشد، تعلّق میگیرد و طلای غیر مسکوک و یا مسکوک غیر رائج متعلّق زکات نیست.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 154

اشاره

- طلایی که بعنوان سرمایه کسب و کار میباشد، به آن زکات تعلق میگیرد یا خیر؟

ج

- زکات ندارد.

اشاره

- پولی که برای وجوه شرعیّه جدا و تعیین شده، می توان آن را مصرف نمود و با پول دیگر عوض کرد؟

ج

- تبدیل زکات اموال و فطره بعد از جدا کردن، بنابر احتیاط واجب جائز نیست ولی وجوه دیگر با جدا کردن متعین و مجزّا نمی شود. و اللّه العالم.

اشاره

- مستأجری که از پرداختن وجه اجاره به صاحب خانه امتناع می ورزد و اظهار فقر مینماید، اگر در بررسی معلوم شود که توانائی پرداخت نداشته، اکنون هم فوت شده، صاحب ملک می تواند بدهی او را از واجبات شرعیّه خود در سالهای آینده، محاسبه نماید و ذمّه مستأجر به این وسیله آزاد گردد، (درحالی که دسترس به ورّاث ایشان هم نداشته باشد)؟

ج

- اگر فقیر بمقدار بدهی خود ترکه نداشته باشد، محاسبه از بابت زکات مانعی ندارد و در غیر این فرض مشکل است. و اللّه العالم.

اشاره

- شخصی مدتها از زکات بخصوص زکات فطره، بدون اینکه فقیر باشد استفاده نموده فعلًا متوجه شده که زکات مخصوص فقراء است، فعلًا تکلیف او چیست؟ مبالغی یا اجناسی را که در حال حاضر از زکات دارد به فقراء بدهد یا به صاحبش یا به مجتهد؟ و آنچه را به مصرف رسانده مدیون است یا خیر؟

ج

- با فرض عدم فقر ضامن است، باید به صاحبانش برگرداند، و یا با اجازه آنها به نیّت زکات فطره به فقراء غیر سیّد بدهد، و اگر آنها را نمی شناسد با اجازه مجتهد جامع الشرائط، از طرف صاحبانش به نیّت زکات فطره به فقیر غیر سیّد بدهد. و اللّه العالم.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 155

اشاره

- افرادی فقیر به استناد اینکه بچه را می خواهیم به مدرسه یا دبیرستان بفرستیم بودجه نداریم، تقاضای کمک می نمایند، از وجوه بریه زکات، سهم سادات و احیاناً سهم امام (ع) کمک کردن برای نفقه موارد مذکور چه صورت دارد؟

ج

- در فرض سؤال چنانچه اطمینان به استحقاق آنان داشته باشند، می توانند در صورت سیّد بودن، از سهم سادات و الّا از زکات کمک کنند و از سهم مبارک امام (ع) منوط باجازه فقیه جامع الشرائط است. و اللّه العالم.

اشاره

- آیا انسان می تواند وجهی را به مستحقّ بدهد با این نیّت که اگر زکات به ذمّه اش هست، زکات و اگر مظالم بر عهده اش باشد مظالم محسوب شود یا نه؟

ج

- اگر هم زکات و هم مظالم بر ذمه دارد باید تعیین نماید، و اگر علم اجمالی دارد که یا زکات یا مظالم بر عهده دارد، ظاهراً بقصد ما فی الذمه بدهد کافی است. و اللّه العالم.

اشاره

- آیا انسان می تواند مقدار زکاتی که بر ذمّه دارد، جهت عروسی به پسر خود بدهد؟

ج

- اگر پسر متمکّن نباشد، بمقدار مخارج ازدواج او مانعی ندارد. و اللّه العالم.

اشاره

- آیا زکات فرزند به پدر و مادرش میرسد یا نه؟

ج

- نمیرسد، مگر آنکه نیاز به چیزی داشته باشند که رفع آن بر فرزند واجب نباشد مثل اینکه پدر، زنی غیر از مادر آن فرزند داشته باشد و متمکن از مخارج او نباشد. و اللّه العالم.

اشاره

- آیا انسان می تواند به ربیبه خود که خرج او را عهده دار شده است، از زکات خود در هزینه زندگی و رفع حوائج او بپردازد؟

ج

- اگر ربیبه فقیر و مستحق شرعی باشد میتواند زکات خود را به او بپردازد. و اللّه العالم.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 156

اشاره

- شخصی که زکات باید بپردازد، اگر فرزند یا دامادش یا یکی از بستگانش طلبه باشد، می تواند به صورت هدیه لوازم خانه و یا کتاب مورد نیاز او را خریده و از زکات خود محاسبه نماید یا نه؟

ج

- اداء زکات به دامادش اگر مستحق باشد جائز است و به فرزندی که فقیر است برای مخارج لازم او که غیر از نفقه واجب بر پدر باشد جائز است ولی احتیاط اینست که زکات اگر از غلّات یا از انعام است عین یا قیمت آن ادا شود.

اشاره

- حضرتعالی در مسأله 1957 توضیح المسائل فرموده اید: اگر پسر به کتابهای علمی و دینی احتیاج داشته باشد، پدر می تواند برای خریدن آنها به او زکات بدهد. حال می خواستیم بدانیم که اگر دانش آموز دبیرستانی و یا دانشجوی دانشگاهی، به کتابهای علمی نظیر ریاضیات، فیزیک، شیمی، مکانیک و غیره احتیاج داشته باشد یعنی این کتابها فقط علمی باشند آیا در اینگونه موارد پسر می تواند از پدر خودش زکات برای خریدن کتابهایی که احتیاج دارد دریافت کند؟

ج

- در مورد سؤال، چنانچه دانش آموز فقیر باشد، پدر می تواند از زکات خود به فرزندش بدهد، که فرزند صرف خرید کتاب نماید، چون تهیه کتاب جهت دانش آموز، جزء نفقه واجبه بر پدر نیست.

اشاره

- احتراماً نظر به اینکه ما، در روستایی از روستاهای استهبان زندگی می کنیم که آن روستا فاقد مدارس راهنمائی پسرانه، و دخترانه و ابتدایی و همچنین خانه بهداشت و دیگر امکانات فرهنگی و بهداشتی می باشد لذا چون بیشتر مردم روستا به کار کشاورزی اشتغال دارند، و هر ساله مقادیری جهت زکات پرداخت می کنند، و با توجه به اینکه آن روستا فاقد مدارس راهنمائی و ابتدائی است خواهشمنداست بیان بفرمائید که ما می توانیم این زکات را جهت ساخت مدارس روستای خود خرج نمائیم یا اینکه فقط باید به فقرا داده شود، چون در این مورد بعضی از افراد مخالفت می کنند و می گویند که زکات اختصاص به فقرا داده شده و در راههای دیگر نمی توان مصرف کرد، آیا می توان زکات را جمع آوری نمود و به اندازه فقرای محل داد و باقی را خرج امور خیریه

جامع الاحکام، ج 1، ص: 157

داد یا خیر؟ یا اینکه از محل خارج و به فقرای محل دیگر داده شود؟

ج

- در مورد سؤال، چنانچه بودجه دولتی جهت تأمین مخارج موارد مذکور در سؤال موجود نیست، مؤمنین می توانند زکات مال خود را، در موارد مذکوره مصرف نمایند، البته تأمین مخارج فقرا را در اولویّت قرار دهند.

اشاره

- اگر فقیر در منطقه مخارج سالش تأمین نشود، پرداخت زکات مال و فطره برای مساجد و مدارس دینی واجب است یا فقرا؟

ج

- پرداخت زکات مال، هم به فقراء و هم صرف آن در بناء و تعمیر مساجد و مدارس دینی جائز است و در زکات فطره احتیاط در دادن آن به فقیر است. و الله العالم.

اشاره

- آیا زکات را در محل می توان جمع آوری و در کارهای خیریه صرف کرد؟

ج

- صرف زکات مال در امور خیریه ای که در شرع مقدّس از امور خیریه محسوب شود از سهم سبیل اللّه مانع ندارد و جمع آوری آن هم در این صورت اشکال ندارد.

اشاره

- استدعا داریم نظر مبارک را در رابطه با مصرف زکات راجع به تعمیر و تبدیل حمام خزینه عمومی روستا به دوش، بیان فرمائید.

ج

- در فرض سؤال چنانچه حمّام مذکور، ملک کسی نیست و برای استفاده عموم ساخته شده و متبرّعی که مخارج تعمیر و تبدیل آن را تحمل کند نیست، صرف زکات از سهم سبیل اللّه در مورد سؤال مانع ندارد.

اشاره

- در روستای ما غسّال خانه ای وجود دارد گاهی اوقات اشخاصی که فوت میکنند، بعلت عدم آمادگی قبلی برای کفن دچار مشکل می شوند.

سؤال ما این است، برای آمادگی غسّال خانه

1- آیا می شود از پول زکات، شخص یا اشخاصی، چند طاقه پارچه بخرند و در غسال خانه برای همه مسلمین قرار دهند؟

2- از بدهکاری خمس میشود پارچه کفنی برای غسالخانه خرید یا نه؟

جامع الاحکام، ج 1، ص: 158

3- به عنوان هدیه به مسلمین، میشود کفنی خرید در آنجا گذاشت یا نه؟

ج

- اشخاص خود، هرچه برای این موضوع اهداء کنند خیر است و صرف آن طبق نظر هدیه کنندگان برای غنی و فقیر بی اشکال است، امّا از زکات فقط باید به مصرف کفن فقرا برسد.

از سهم سادات عظام جائز نیست و از سهم مبارک امام (ع) و موکول به اذن مجتهد جامع الشرائط است.

اشاره

- اینکه به فقیر اقلّ از یک صاع، از فطریه نمی شود داد؟ آیا می شود یک صاع و نیم یا دو صاع نیم و یا یک صاع و ربع داد یا نه؟

ج

- احتیاط آن است که صاع تمام بدهند، یا یک صاع و یا دو صاع و یا سه صاع.

اشاره

- اگر پول فطریه کنار گذاشته شود و به خرد کردن پول نیاز باشد آیا می توانم بوسیله آن پول، پول خودم را خرد کنم، به جای آن، پول دیگری بگذارم؟

ج

- بعد از جدا کردن فطره هر چند پول باشد، نمیتوانید آن را عوض کنید هر چند به خرد کردن پول نیاز داشته باشید.

اشاره

- در رساله در باب زکات فطره، مسأله 2019 فرموده اید: انسان اگر به عیالش از مال حرام بدهد باید زکات فطره آنان را از مال حلال بدهد، بدنبال همین فتوا بین مردم صحبت است، کسی که خمس نمی دهد یعنی حساب سال ندارد، اول باید خمس آن مقدار را بدهد، تا یقین کند که از مال حلال داده است؟

ج

- در فرض سؤال چنانچه بخواهد از عین مالی که به آن خمس تعلق گرفته زکات فطره بدهد، باید اوّل خمس آن مال را بدهد، ولی اگر کسی که حساب سال ندارد، از مالی که به آن خمس تعلق نگرفته زکات فطره بدهد اشکال ندارد.

اشاره

- زکات فطره رزمندگان اسلام و سربازان نظام جمهوری اسلامی که مخارج آنها را دولت یا مردم می دهند، در ماه مبارک رمضان به عهده چه

جامع الاحکام، ج 1، ص: 159

کسی است؟

ج

- هر کدام متمکّن باشند بنابر احتیاط خودشان اداء کنند.

اشاره

- اگر انسان شب عید فطر مهمان داشته باشد، صبح بفهمد که عید بوده، آیا فطره آنها بر او واجب است یا نه؟ در صورتی که موقع غروب آمده باشند، و همچنین اگر موقع غروب بیاید و چیزی نخورد آیا بازهم فطره او بر صاحب خانه است؟

ج

جامع الاحکام ؛ ج 1 ؛ ص159

اگر قبل از غروب آمده اند، باید فطره آنها را بدهد اگر چه عید بودن را صبح فهمیده باشد و کسی که قبل از مغرب آنجا بوده، هر چند چیزی نخورد، احتیاط آنست که فطره او را نیز بدهد. و اللّه العالم.

اشاره

- نوه ام شب عید فطر، در خانه ام بوده و افطار کرد، فطریه او بر عهده من بود آیا پدر او هم باید فطریه او را بدهد یا نه؟

ج

- در فرض مذکور، فطره بر پدر او واجب نیست.

اشاره

- شب عید فطر قبل از غروب، فقیری در خانه ما را زد، ما هم مقداری نان و خرما جهت خوراکی به او دادیم، ولی وارد خانه نشد آیا فطریه او بر گردن ما می باشد یا نه؟

ج

- فطره فقیر مذکور بر صاحبخانه واجب نیست.

اشاره

- اگر در یک شهر، حوزه ای طلاب فقیری داشته باشد که شهریه شان بقدر کافی نباشد، و در شهر عدّه ای دیگر از عموم مردم فقیر باشند، کدامیک برای کمک از زکات فطره و صدقات و نذور مطلقه، استحقاق بیشتری دارند؟

ج

- نسبت به زکات فطره، مستحب است خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم بدارد و بعد همسایگان فقیر را و بعد اهل علم را، ولی اگر دیگران با تساوی در فقر و اضطرار از جهتی برتری داشته باشند مستحب است آنها را مقدم بدارد، و نسبت به صدقات و نذور مطلقه فرقی نمیکند، مگر اینکه احتیاج بعضی بیشتر از بعض دیگر باشد، که در این صورت فرد محتاج اولویت دارد.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 160

اشاره

- اگر جهت زکات فطره، گندم یا قیمت آن جدا شد آیا می شود آن را عوض کرد بجای آن خرما یا برنج و غیره داد یا نه؟

ج

- تبدیل آن، بعد از جدا کردن جائز نیست.

اشاره

- در یکی از روستاهای میهن اسلامی مان مسجدی فاقد فرش است از طرفی نیازهای جنبی دیگری نیز برای این مسجد پیش می آید از قبیل: خرید نفت، بخاری، پول برق، خرید پرده و خرید لامپ، آیا مردم این روستا میتوانند زکات و زکات فطره برای خرید ما یحتاج فوق، برای مسجد بپردازند یا خیر؟

ج

- خرید اشیاء مذکور در صورت حاجت داشتن مسجد به آنها، از زکات مال مانعی ندارد ولی زکات فطره بنابر احتیاط واجب باید به فقیر داده شود.

اشاره

- با وجود فقیر در محل، آیا فطره را به کمیته امداد امام خمینی می توان تحویل داد؟

ج

- باحتیاط واجب مصرف زکات فطره، فقراء شیعه اثنا عشری هستند و دهنده فطره باید قطع به برائت ذمه پیدا کند.

اشاره

- زکات فطره را می توان برای حمّام عمومی خرج کرد؟

ج

- بنظر حقیر احتیاط لازم اینست که به فقراء شیعه اثنا عشری پرداخت شود.

اشاره

- دختری است مسکین نیازمند امّا نماز نمی خواند، و حجاب درستی ندارد آیا حضرتعالی مجاز می دانید مظالم عباد، صدقات و زکات فطره رمضان به او بدهند یا خیر؟

ج

- بنا بر احتیاط واجب نمی توانند وجوه مذکوره را به او بدهند.

اشاره

- کسی که از خصال کفّارات اطعام را برگزیده و یا از بابت کفّاره و فدیه یک مدّ طعام باید بدهد یا فطره عید فطر را میدهد، آیا مجزی است که از نانوائیهای کشور، نان خریداری کند و به مستحقین بدهد یا نه؟ (در حالی که بین قیمت و دولتی و آزاد آن تفاوت بسیاری است).

ج

- در فرض سؤال، خریدن نان از نانوائی و به عنوان کفاره یا فطره دادن مانع ندارد.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 161

اشاره

- بابت فطریه و صدقات مبلغی موجود است آیا اجازه می فرمایید مبلغ مذکور در مخارج مسجد منظور شود و صرف گردد؟

ج

- در فرض سؤال فطریه و صدقات را نمی شود بنابر احتیاط واجب صرف مخارج مسجد کرد، بلی اگر فقیر غیر سیّد بگیرد و بدهد برای مخارج مسجد اشکالی ندارد.

اشاره

- رد مظالم چیست و آیا می توان آن را به حساب کمیته امداد و یا هلال احمر و یا به خزانه دولت واریز نمود؟

ج

- اداء حقوق مالی را که شناسائی ذی حق ممکن نباشد مظالم می گویند که بنابر احتیاط واجب باید با اجازه فقیه جامع الشرائط به نیازمندان غیر سید داده شود. و اللّه العالم.

اشاره

- اجازه می فرمائید مظالم برای فقرا و مساجد و مدارس مصرف شود با توجه به نیاز مبرم ملت افغانستان؟

ج

- مظالم باید به فقیر غیر سید پرداخت شود. و اللّه العالم.

اشاره

- آیا جایز است شخصی از بابت رد مظالم مبلغی را در راه های خیر و فی سبیل اللّه مثل پل سازی و غیره بدهد؟

ج

- مصرف مظالم، فقراء شیعه غیر سیّد هستند و صرف آن در امور خیریه مانند پل سازی و یا مسجد و نظائر اینها جایز نیست. و اللّه العالم.

اشاره

- تقریباً چهل یا پنجاه سال از سنّ شخصی می گذرد، در این مدت کم و بیش زکات داده، ولی یقین ندارد، که تمام آنچه را که تعلّق گرفته، داده باشد، اکنون می خواهند خود را بری ء الذّمه نماید، چه اندازه از مالش را اخراج کند؟

ج

- اگر بخواهد علم به برائت ذمّه پیدا کند، احتیاطاً حدّ اکثری را که احتمال میدهد از بابت زکات بدهکار است ادا نماید ولی مراعات این احتیاط واجب نیست

جامع الاحکام، ج 1، ص: 162

و بمقداری که یقین به اشتغال ذمّه دارد، اگر ادا نموده یا فعلًا ادا نماید کافی است. و اللّه العالم.

اشاره

- در هندوستان از چیزهای زراعی که زکات شامل آنها است فقط گندم را می توان نام برد و اغلب در این گونه جاها برنج و غیره مثل نیشکر می کارند. آیا در این گونه چیزهایی، که اغلب قابل استفاده است به جز گندم زکات واجب است یا نه؟ سرمایه ای که کارکنان دولتی از دولت بدست می آورند و نیز تجّار در سرمایه شان زکات واجب است یا خیر؟

ج

- اشیائی که زکات به آنها تعلق می گیرد، همان نه چیزی است که در رسائل عملیه ذکر شده و در غیر آنها زکات واجب نیست.

اشاره

- صدقه بر سیّد حرام است آیا صدقه سیّد بر سیّد جایز است یا نه؟

ج

- صدقه سیّد بر سیّد حرام نیست و در صدقه مستحب اگر چه دهنده سیّد نباشد نیز بر سیّد حرام نیست.

اشاره

- آیا در محصولات کشاورزی جدید مانند برنج، کیوی، پسته و زعفران هم باید زکات بدهند؟

ج

- زکات در اشیاء مذکور در سؤال، واجب نیست.

اشاره

- ما یقین داریم بیشتر کشاورزان، شاید 90% آنها گندمهای خود را بسیلوها تحویل میدهند و اهل زکات دادن نیستند و سیلو هم بصورت آرد درآورده، توسط شورای آرد و نان به نانواها تحویل و آنها نیز بعد از پخت به مردم ارائه میدهند، حالا آیا این مردم بدهکار به فقرا هستند یا نه و آیا مطلبی که در احادیث باب 32 استبصار ج 2 مربوط به خمس است: (لتطیب ولادتهم و لیزکوا أولادهم) شامل این مردم می گردد یا نه؟

ج

- کلّ گندمهای مذکور مختلط نمیشود و علم به اینکه در نانی که بدست میرسد زکات باشد حاصل نمیشود و به هر حال باب زکات غیر از باب خمس است، کسی که در باب خمس بگوید که در ذمّه من انتقل عنه خمس باقی می ماند و من انتقل الیه اشتغال ذمه پیدا نمیکند در باب زکات نمیگوید.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 163

اشاره

- اگر شخصی مؤونه سالش را نتواند فراهم نماید و به عسرت بگذراند، یا قرض دارد و نتواند قرضش را اداء کند و مقداری زکات هم بر او واجب شده، باید زکات را بدهد یا لازم نیست؟

ج

- بلی باید زکات را بدهد. و اللّه العالم.

اشاره

- زنی که سیّده است و دارای چند بچه یتیم غیر سیّد است و سرپرست اطفال یتیم است، زکات به یتیم ها جز از طریق مادرشان میسر نیست آیا می تواند زکات واجب را بگیرد و به مصرف یتیم ها برساند؟

ج

- با اذن فقیه بی اشکال است ضمناً به خود آن علویه که علی الفرض فقیره است، پرداخت سهم سادات بی اشکال است.

اشاره

- در روستای ما عده زیادی شغلشان کشاورزی است و بیشتر زمین آنان وقفی است که بعضی ها اجاره اوقاف را می پردازند و بعض ها هم به عللی نمی پردازند و اکثریت اهل این روستا زکات مالشان را نمیدهند. سؤال ما این است.

1- آیا دادن اجاره بها به اوقاف کفایت از دادن زکات می کند یا نه؟

2- آنهائی که زکات نمیدهند اگر اصلًا زکات را قبول نداشته باشند چه حکمی دارند؟

3- آنهائی که زکات نمی دهند اموالشان مانند غذایشان پاک است یا نجس؟

4- با فروختن همین گندم و غیره که زکات آن را نداده اند بابت شیربهای عقد پول پرداخت میکنند و لباس می خرند لباس ها و عقدها چه حکمی دارد؟

5- اگر شما دستور بدهید که زکات بدهند و آنها هم قبول کردند آیا اجازه میدهید زکاتها در همین روستا خرج شود یا نه؟

ج

- زکات یکی از فروع دین و منکر آن با علم به این که دستور اسلام و پیغمبر- صلّی اللّه علیه و آله- است، نجس و کافر است و تصرّف در زمین وقفی بدون پرداخت اجاره به متولّی شرعی غصب و حرام است و پرداخت اجاره موقوفه زکات محسوب نمی شود، مؤمنینی که زکات میدهند مجازند در همان روستای خود در مواردی که شرعاً جائز است زکات مصرف شود، خرج کنند موفق باشید.

جامع الاحکام، ج 1، ص: 165

احکام خمس

جامع الاحکام، ج 1، ص: 167