رساله توضیح المسائل با اضافات فراوان و استفتاءات جدید

اشاره

روح جستجوگر و ذهن پرسؤال هر انسانی او را برای رسیدن به حقیقت و برطرف کردن ابهاماتی که پیرامون مسائل مختلف وجود دارد به سؤال کردن وادار می نماید، چرا که یکی از بهترین طرق روشن کردن مجهولات و رسیدن به واقعیّتها، سؤال نمودن از کسانی است که اطّلاع کافی دارند.

همان طور که خداوند متعال می فرماید: (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لٰا تَعْلَمُونَ*؛ مسائلی را که نمی دانید از اهل اطّلاع و کسانی که آگاه هستند بپرسید). «1»

به همین دلیل اسلام که یک آیین فطری و هماهنگ با عقل و منطق است نه تنها بر این مسأله فطری که در بین عقلا معمول و معروف است مهر تأیید نهاده، بلکه به طرق مختلف مردم را به آن تشویق و در مواردی الزام کرده است، البتّه سؤالاتی که انگیزه الهی و منطقی دارد نه سؤالاتی که هدف از آن لجاجت، خودنمایی، اظهار فضل، و تحقیر دیگران باشد.

استفتا

این کلمه یک واژه عربی است و به نوع خاصی از سؤالات اطلاق می شود، سؤالی که پیرامون مسائل و احکام شرعی و عملی از افراد ذی صلاح و مراجع معظّم تقلید مطرح می گردد.

______________________________

(1). سوره انبیاء، آیه 7.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج 1، ص: 16

پیشینه استفتا

سابقه استفتا به صدر اسلام برمی گردد، یعنی از زمانی که مسلمانان مکلّف به تکالیف و احکام عملی مانند نماز، روزه و … شدند استفتا نیز متولد شد، چرا که مسلمین پیرامون این احکام از نبی مکرّم اسلام حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) سؤالاتی می کردند که بسیاری از آنها موجود است، حتی قرآن مجید عین این ماده را در مورد بعضی از سؤالات مربوط به ارث ذکر فرموده است: «یَسْتَفْتُونَکَ قُلِ اللّٰهُ یُفْتِیکُمْ فِی الْکَلٰالَهِ» «1» و این مسأله در اعصار ائمّه (علیهم السلام) در مقیاس وسیعتر ادامه پیدا کرد و در عصر حضرت امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) وسعت زیادی پیدا کرد. به گونه ای که قسمت عمده ای از روایات فقهی موجود که از معصومین (علیهم السلام) به دست ما رسیده است، همه به صورت سؤال و جواب و به اصطلاح استفتا می باشد.

*** جاذبه استفتا

استفتا، بلکه هر نوع سؤال و جوابی، جاذبه خاصی دارد یعنی علاقه مردم به کتابهای سؤال و جواب نسبت به کتابهای دیگر، و استفتائات نسبت به رساله های عملیّه، بیشتر است و شاید علّت، این باشد که در این نوع کتابها آنچه را که خواننده می خواهد، آمده است نه هر آنچه را که نویسنده اراده کرده است. همانند میزبانی که غذای مورد علاقه میهمان را تهیّه می کند نه آنچه خودش می خواهد، استفتائات نیز غذای روح آدمی است که مطابق میل و علاقه و نیاز سؤال کننده تهیّه شده است.

کتاب حاضر

این کتاب حاصل جلسات چندساله «شورای استفتا» استاد معظّم، مرجع

______________________________

(1). سوره نساء، آیه 176.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج 1، ص: 17

عالیقدر حضرت آیۀ اللّه العظمی مکارم شیرازی مدّ ظلّه العالی می باشد، این جلسات که در محضر معظّم له و با شرکت جمعی از علمای محترم حوزه علمیّه قم تشکیل می شد، عهده دار جوابگویی استفتائاتی بود که از داخل و خارج از کشور به دفتر معظّم له می رسید که پس از بحث و بررسی کامل به آنها جواب داده می شد، و از بین نامه ها، سؤالات جدید و تازه برای استفاده عموم انتخاب می شد که به شکل کتاب حاضر درآمده است.

لازم به ذکر است که بر اثر زیاد بودن استفتائات، روزانه دو جلسه استفتا تشکیل می شد و مرجع عالیقدر با صبر و حوصله کافی به سؤالات جواب می دادند، به گونه ای که گاهی از اوقات پاسخ به یک سؤال تمام وقت جلسه را می گرفت. در اینجا لازم است که از زحمات اعضای محترم شورای استفتای معظّم له تقدیر و تشکر و برای روح اعضایی که به جوار حق شتافته اند طلب رحمت و مغفرت نماییم.

چند یادآوری لازم

در اینجا لازم است خوانندگان عزیز را به چند نکته توجّه دهیم:

الف) اگر چه تمام سؤالات این مجموعه همان گونه که قبلا اشاره شد نخست در شورای استفتای معظّم له مطرح شده بود، ولی از آنجا که حضرت استاد نسبت به مسائل علمی و بخصوص مسائل شرعی و استفتائات عنایت خاصّی دارند قرار شد که همه مسائل دوباره از نظر معظّم له گذرانده شود به همین دلیل بعد از این که یک سال کارهای مقدماتی روی استفتائات انجام شد، کار قرائت استفتائات در محضر معظّم له شروع