ص: 129

و خدای شما خدای یکتاست. هم چنین می فرماید: " قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ "؛ (1) بگو او خدای

یگانه است. و نیز می فرماید: " وَ ما کانَ مَعَهُ مِنْ إِله "؛ (2) و هرگز با او خدای دیگری نیست. در جای دیگر می فرماید: " وَ لاتَجْعَلُوا مَعَ اللّهِ إِلهًا آخَرَ "؛ (3) هرگز با خداوند خدای دیگری [شریک] قرار ندهید.

2 _ توحید در خالقیت: یعنی تنها خالق مستقل در عالم یکی است و هر کس غیر از او در خالقیّتش محتاج به اذن و مشیّت اوست و کسی بدون اراده او کاری انجام نمی دهد. ولی این اراده و مشیت الهی با اختیار بنده ناسازگاری ندارد؛ زیرا اراده الهی بر این تعلّق گرفته که بندگان با اراده و اختیار خود اعمالشان را انجام دهند.

خداوند متعال می فرماید: " قُلِ اللّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْء "؛ (4) بگو خداوند خالق هر چیز است. هم چنین در جایی دیگر می فرماید: " هَلْ مِنْ خالِق غَیْرُ اللّهِ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَ اْلأَرْضِ "؛ (5) آیا خالقی غیر خداوند وجود دارد که در آسمان و زمین به شما روزی دهد؟

3 _ توحید در ربوبیّت: یعنی تنها تربیت کننده و مدبّر شئون عالم و خلقت اشیاء و هدایت کننده آنها به سوی اهدافشان به صورت مستقل، خداوند متعال است و هر کس دیگر که شأنی از شئون تدبیر را دارد به اذن و اراده و مشیّت الهی است.

خداوند متعال می فرماید: " الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ "؛ (6) حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که تربیت کننده عالمیان است.

در جایی دیگر می فرماید: " قُلْ أَغَیْرَ اللّهِ أَبْغی رَبًّا وَ هُوَ رَبُّ کُلِّ شَیْء "؛ (7) بگو آیا غیر خدا را به عنوان پروردگار خود طلب نمایم، در حالی که او پروردگار و تربیت کننده هر