معرفى اجمالى كتاب:
" الاسماء الثلاثة الإله ، الرب ، العبادة " عنوان كتابچه‌اى است كه به زبان عربى توسط آيت‌الله جعفر سبحانى به رشته تحرير در آمده است . اين كتاب شرح سه كلمه فوق مى‌باشد كه معانى آنها را در كتاب و سنت مورد دقت قرار داده است .
انگيزه تأليف :
نويسنده در مقدمه ، سه كلمه : اله ، رب عبادت را از مهم‌ترين تعاليم قرآن كريم مى‌شمارد. وى شايسته مى‌داند كه مسلمان باهوش به معناى آن اطلاع يافته و پرده‌هاى ابهام را از معناى اين كلمات كنار بزند ؛ لذا در اين رساله به مطالعه اين كلمات در قرآن كريم ، سنت نبوى و كلمات علماى ابرار اقدام مى‌كند.
ساختار كتاب :
تنظيم مباحث كتاب در چهار فصل صورت گرفته است .شرح معناى كلمات مذكور به ترتيب در سه فصل اول انجام شده است. فصل چهارم با فصل سوم كتاب مرتبت بوده و در آن موضوع توسل و عدم تنافى آن با حصر استغاثه به خداوند متعال تبيين شده است.
گزارش محتوا :
در اولين فصل از رساله ، معناى لغوى " اله " و موارد استعمال و مفهوم آن در قرآن كريم مورد كنكاش قرار گرفته و چنين نتيجه‌گيرى كرده است كه به معناى معبود نبوده، بلكه مراد از آن همان مراد از لفظ " الله " است و فرق آنها جزئى و كلى است.
در تبيين معناى " رب " همانند فصل قبل ابتدا معناى لغوى بررسى شده است . در اين مقال به يك نقص در كتب لغت اشاره شده است : مفروض در كتب لغت ضبط موارد استعمال كلمه است، خواه مستعمل فيه همانى باشد كه لفظ براى آن وضع شده است يا نه ، و لذا معانى مجازى در كنار معانى لغوى - با اين استدلال كه همه مستعمل فيه است - آمده است . اين نقص واضحى است كه در كتب لغت و معاجم ديده مى‌شود . وى سپس به ذكر پنج معنا از طرف " مودودى " با استشهاد به قرآن كريم مثال مى‌زند كه در حقيقت صور مختلفه براى يك معناى واحد اصيل است ؛ يعنى كسى است كه امور شىء مربّى از حيث اصلاح و تدبير و تربيت به او تفويض شده است . در ادامه مباحث اين فصل با استشهاد به آيات قرآن كريم ، خالقيت را بر خلاف نظر وهابيت، از معانى رب نمى‌شمارد و براى روشن شدن اين مطلب در هفت عنوان معانى مختلف توحيد را شرح مى‌دهد.
كلمه سوم مورد بحث " عبادت " است كه با نقل معناى آن از معاجم مختلف ، چنين نتيجه مى‌گيرد كه معناى عبادت صرف خضوع و خشوع نيست، بلكه عبادت خضوع براى شىء از جهت ربوبيت و الوهيت اوست . در ادامه مباحث اين فصل به عقائد مشركين و آيات ربوبيت پرداخته شده و در خاتمه نيز به برخى از ثمرات اين بحث كه وهابيون آنها را انكار مى‌كنند، اشاره شده است:
1-توسل به انبيا و اوليا در قضاء حوائج
2-طلب شفاعت از صالحين
3-تعظيم اولياء الله و قبور آنها و زنده نگه داشتن يادشان
4-استعانه به اولياء
در آخرين فصل از كتاب، مبحث مهم توسل تبيين و به شبهات پيرامون آن پاسخ داده شده است .استعانه از غير خداوند به دو گونه قابل تصور است:
1-استعانت به غير خدا با اعتقاد به اينكه در وجود يا عملش مستقل از خداست
2- استعانت با اعتقاد به عدم استقلال
مورد اول شرك بوده واما استعانت به غير خدا به معناى دوم تجويز شده است و در قرآن كريم شواهدى فراوانى دارد و بسيارى از آيات به سلسله‌اى از مواردى كه از جانب خداوند مأذون هستند، دلالت دارند . در حقيقت مرز بين توحيد و شرك استقلال و عدم استقلال است و لذا اعتقاد به عواملى كه از جانب او مأذونند، عين توحيد است . نويسنده با اين استدلال در بحث كوتاهى به شبهات علماء اهل سنت، مانند صاحب المنار پاسخ مى‌دهد.
