ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن جلد 2

اشاره

وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ وَ سَعی فِی خَرابِها أُولئِکَ ما کانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوها إِلاَّ خائِفِینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَهِ عَذابٌ عَظِیمٌ (114)

[ترجمه ] ... ص : 1

و چه کسی ستمکارتر است از کسی که باز میدارد مساجد خدا را که در آن نام خدا یادآوری شود و در خراب کردن آنها کوشش میکند چنین گروهی وارد آن مساجد نمیشوند مگر با بیم و هراس، برای آنها در دنیا خواری و برای آنها در آخرت عذاب بزرگی است (114)

شرح لغات ... ص : 1

منع: بازداشت.

داستان ... ص : 1

مفسرین در منظور از این آیه عقائد مختلفی دارند.

ابن عباس و مجاهد میگویند منظور از این اهل روم است با بیت المقدس پیکار نمودند و در خرابی آن کوشش کردند تا زمان عمر فرا رسید در این هنگام خداوند مسلمین را غالب و پیروز گردانید و اهل روم وارد بیت المقدس نمیشدند مگر با بیم و هراس حسن و قتاده میگویند منظور: بخت النّصر است که با کمک نصاری بیت المقدس را خراب کرد.

از امام صادق علیه السلام روایت شده منظور قریش است هنگامی که جلوگیری نمودند از ورود پیامبر به مکّه و مسجد الحرام، و همین معنا را بلخی و رمانی و جبائی اختیار نمودند.

لیکن طبری این معنا را تضعیف نموده و گفته است: مشرکین عرب در خراب کردن مسجد الحرام کوشش ننمودند.

و گفتار طبری نادرست است زیرا که آباد کردن مساجد بنماز خواندن در آنها و خراب کردن آنها بجلوگیری از نماز در آنها تحقّق پیدا میکند و از طرفی روایت وارد است که پس از هجرت پیامبر بمدینه منوّره مشرکین مساجدی را که یاران پیامبر در مکّه در آن نماز میگزاردند خراب کردند.

ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص: 2

طبری نیز گفته:- اگر این آیه در باره مشرکین عرب باشد- ارتباطی با آیات گذشته که در مقام نکوهش اهل کتاب بود پیدا نمی کند و اگر منظور نصاری و بیت- المقدس باشد ارتباط کاملًا ثابت است.

و پاسخ او این است که در آیه گذشته «کَذلِکَ قالَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ» سخن از غیر اهل کتاب نیز بمیان آمده- و اختصاصی بآنان ندارد-.

و همین احتمال سوّم- مطابق روایتی که ذکر