ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص: 5

وَ مَنِ اتَّبَعَنِ: یعنی مسلمانانی که بوسیله من هدایت یافته اند اسلام آورده اند چنان که من اسلام آورده ام.

وَ قُلْ: (ای محمد) بگو.

لِلَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ: یعنی یهود و نصاری.

وَ الْأُمِّیِّینَ: و امیان یعنی کسانی که کتاب ندارند- از ابن عباس و غیره که مشرکین عرب هستند و تفسیر امی و اشتقاق آن در آیه «وَ مِنْهُمْ أُمِّیُّونَ» گذشت.

أَ أَسْلَمْتُمْ: آیا خالص شده اید چنان که من شده ام. لفظ استفهام است ولی بمعنی تهدید است و متضمن معنی امر است و معنی چنین است: «اسلام آورید که خداوند موانع را برطرف کرده و راهها را روشن ساخته» و نظیر این است قول خداوند: «فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ» (آیا باز داشته نمیشوید) یعنی خود را باز دارید (از گناه).

فَإِنْ أَسْلَمُوا فَقَدِ اهْتَدَوْا: یعنی براه حق هدایت شده اند.

وَ إِنْ تَوَلَّوْا (و اگر پشت کردند): یعنی کافر شدند و اسلام را نپذیرفتند و از آن اعراض کردند.

فَإِنَّما عَلَیْکَ الْبَلاغُ: یعنی فقط بر تست که تبلیغ کنی و حجت و دلیل برایشان اقامه نمایی و بر تو نیست که آنها را از اعراض کردن بازداری.

وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ: (خدا بصیر به بندگان است) در اینجا مراد اینست که:

هیچ مقدار از اعمال ایشان از علم حق فوت نخواهد شد بلکه آنها را بر همه اعمال پاداش خواهد داد زیرا خداوند بر ایشان و باطن ایشان بصیر یعنی عالم است و هیچ امری مخفی بر او پنهان نیست.

و گفته اند مراد اینست که: بر تبلیغ تو و ایمان و کفر ایشان عالم است.

ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص: 6