تفسیر احسن الحدیث جلد 7

اشاره

در مدینه نازل شده و هفتاد و هشت آیه است

نظری به کلیات سوره مبارکه

1- بنا بر آنچه در مقدمه گفته شد: این سوره هفدهمین سوره است که بعد از سوره نور در مدینه نازل گردید، در ترتیب فعلی قرآن مجید سوره بیست دوم است. امّا چون این سوره مقداری از احکام حجّ و جهاد را داراست و از زکاه نام می برد و نیز مقداری از مطالب عقیدتی در آن ذکر شده لذا نمی تواند سوره هفدهمین باشد، بلکه باید گفت: در اوائل هجرت نازل گشته است، المیزان با در نظر گرفتن آنچه گفته شد ترجیح می دهد که در فاصله هجرت و جنگ «بدر» نازل شده باشد و نشان می دهد که در آن وقت مشرکان دارای شوکت بوده اند. «1».

2- عدد آیات آن در شمارش کوفی هفتاد و هشت آیه است که به امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیه می رسد، قارئان مکی هفتاد و هفت، قارئان مدنی هفتاد و شش، قارئان بصری هفتاد و پنج و قارئان شامی هفتاد و چهار گفته اند، علت این اختلاف در مجمع البیان دیده شود.

__________________________________________________

(1) ولی آیات هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا و امثال آن حاکی است که بعد از «بدر» نازل شده است.

تفسیر أحسن الحدیث، ج 7، ص: 4

در تفسیر خازن گوید: آن دارای هزار و دویست و نود یک کلمه و پنج هزار و هفتاد پنج حرف است.

3- در مکی و مدنی بودن سوره اختلاف هست. از ابن عباس و عطا نقل شده: مکی است مگر چند آیه، لا بد آیاتی که مسئله حج و جهاد و قربانی را مطرح می کنند، از حسن مفسّر نقل شده که آن مدنی است، مگر آیاتی چند که در سفر نازل گردیده