اشاره

مبادله مصدر باب مفاعله و در فارسى به معناى جابه جا كردن است و دو شعبه دارد: الف) مبادله تكوينى و خارجى كه يا در جوهر و ذات دو چيز است، يا در صفات حقيقى آن دو است و يا در اضافات و نسبت هاى خارجى آن دو؛ مانند اضافه مكانى، اضافه زمانى، اضافه جهتى، اضافه كمّى و كيفى. ب) مبادله اعتبارى و قراردادى؛ اين

كوثر فقه (محمدى)، ج 2، ص: 4

نوع مبادله را عقلا جعل كرده اند و شارع امضا فرموده است. اين مبادله در اضافه ملكيت يا اضافه ماليت و يا اضافه حقّيت است.

انواع اضافه مالكيت

اضافه مالكى عبارت است از اضافه و نسبتى كه ميان مالك و مالش وجود دارد و خود، داراى دو قسم است:

الف) يا از نوع اضافه ذاتى تكوينى و فوق جعل و اعتبار است؛ مثل مالكيت و سلطنت آدمى بر ذات خود و شؤون گوناگون آن؛

ب) يا از نوع اضافه عرضى و اعتبارى است كه ميان مالك و مال او اعتبار مى شود و سبب و علّت مى طلبد؛ يعنى اسباب مملّكه. اين قسم نيز داراى دو شعبه است:

1. اضافه مالكى اعتبارىِ اوّلى: اضافه اى كه ميان شخصى و مالى پيدا شده است و دو شعبه دارد:

الف) يا اضافه اوّلى اصلى است؛ مثل اضافه اى كه از حيازت مالى به دست آمده است. اولين و مهم ترين سببِ موجب ملكيت همين است و انسان هاى اوّليه از اين راه چيزها را مالك مى شدند. هم اكنون نيز نسبت به مباحات اصليه تنها راه مالك شدن حيازت است، و مثل اضافه اى كه از راه عمل و صنعت به دست مى آيد. مانند اين كه شخصى وسيله اى را مى سازد و بدين وسيله مالك آن مى شود و حقّ هر نوع