ص: 235

امّا بحث ما از استثنائات غیبت، با شیوه ی جناب شیخ متفاوت است. بحث ما در استثنائات غیبت این است که از اوّل، خود شارع تعبّداً اطلاق غیبت را مقیّد کرده و برخی موارد غیبت را استثنا کرده است. نظیر بحث ربا که شارع می فرماید: ربا حرام است، بعد _ بنابر قولی _ ربای بین ولد و والد را استثنا کرده است. نه این که از باب عدم قدرت مکلّف در امتثالِ هر دو تکلیف، برخی موارد غیبت جایز باشد، بلکه بحث ما در تخصیص مواردی از غیبت است نه تزاحم.

مرحوم شیخ تمایل دارد که بفرماید اکثر موارد مستثنیات غیبت، از باب تزاحم است(1) نه از باب تخصیص یا تخصّص؛ چون اطلاق دلیل غیبت، مستثنیات را هم شامل می شود، ولی چون قدرت بر امتثال هر دو تکلیف را ندارد ناچار باید أهم را مقدّم بدارد که در این موارد، ارتکاب غیبت برای رسیدن به هدف أهم است، لذا حرمت آن برداشته می شود.

البته شیخ دو مورد از مستثنیات غیبت را از باب تزاحم ندانسته و آن دو را به دلیل خاص، جزء مستثنیات غیبت می داند(2) که به آن