درس خارج اصول آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی سال 90-91

در بحث اصول به بحث اجزاء رسیدیم. بحث اجزاء عمدتاً در نزد متأخرین برای این است که ببینند آیا انجام گرفتن مأمور به اضطراری که در برخی از واجبات در صورت معذور بودن انسان آن واجب ساقط نمی شود وقتی یک جزئش یا شرطش برای انسان عذری برایش حاصل شود نسبت به آن جزء یا شرط اصل واجب ساقط نمی شود بلکه واجب باقی است و وظیفه اضطراری جای آن می نشیند. بدل آب مثلا در وضو تیمم واجب می شود و به جای نماز ایستاده نماز نشسته واجب است. بدل از هَدی در مکه (قربانی) صوم واجب می شود و امثال اینها. از اینها تعبیر می شود به وشائف اضطراری از برای معذور. همچنین است وظائف ظاهری مثلا مکلف با استصحاب یا اماره ای احراز می کند شرطی را و امتثال می کند و بعد خلاف آن معلوم می شود مثلا بعد از نماز با استحصاب طهارت می بیند وضو نداشته است از اینها تعبیر می کنند به وظائف ظاهری و بحث می شود که اتیان مأمور به ظاهری بعد از کشف خلاف آیا مجزی است یا خیر و عمده بحث مباحث اجزاء این دو بحث است که آیا وظیفه اضطراریه بعد از رفع عذر در داخل وقت موجب اجزاء است پس اعاده دیگر لازم نیست و یا در خارج وقت. قضا لازم نیست و یا این که از ادله این قبیل احکام عذری و اضطراری اجزاء استفاده نمی شود. و همچنین است بحث در اجزاء احکام ظاهریه _ مثلا در باب تقلید _ که خیلی محال ابتلاست چنانچه بعد خواهیم گفت. _ از مجتهدی تقلید می کند بعد آن مجتهد فوت می کند. و رجوع می کند به مجتهد دیگری که طبق فتوای او برخی از اعمال انجام گرفته طبق مجتهد فوت شده به فتوای مجتهد بعدی اشکال دارد و باطل می باشد مثلا در غسل جنابت آن مجتهد قائل بوده است که ترتیب غسل میان سر و گردن و کل بدن است بدون لزوم ترتیب بین دو طرف راست و چپ ولیکن فتوای مجتهد جدید آن است که ترتیب میان طرف راست و چپ لازم است در این صورت همه آن نمازهای گذشته را باید قضا کند و آنچه که هنوز در وقت است باید اعاده کند این همان اجزاء حکم ظاهری است که در بحث تقلید مورد ابتلاست. پس مقصود اصلی این دو بحث است ولی قبل از ورود در این دو بحث به چند نکته مقدماتی لازم است اشاره شود هر چند نکات خیلی مهمی نیستند ولیکن چون در کلمات ذکر شده است ما نیز واردش می شویم:

ص: 1