امام هشتم عليه السلام و بسياري از سؤالاتي كه قابل تحقيق است خودمان تحقيق كنيم و خودمان برايش پاسخ پيدا بكنيم.

آمدن امام هشتم عليه السلام از مدينه به مرو حتما با اكراه بوده يا با اختيار خود او صورت گرفته؟ البته پيدا است كه اين سؤالاتي از پيش آماده شده است آيا بايد اضطراراً جواب داد يا جوابش اختياري است عرض كردم ممكن است بالاخره به جواب درست برسيم. نمي خواهيم آنرا نقض بكنيم. ولي بايد اين را محققانه تر جواب داد بيش از آنچه تا كنون درباره ي آن پژوهش كرده اند. مثلا سياست امام هشتم عليه السلام در برخورد با اصحاب مأمون

[صفحه 96]

چطور بوده؟ چرا امام رضا (ع) خلافت را نپذيرفت علت چه بود آيا زمينه براي قبول كردن امور مسلمين نبوده؟ يعني همان حكومتي كه وظيفه امام هشتم عليه السلام است و حتي وظيفه فقه جامع الشرائط است كه تشكيل بدهد و آيا اين زمينه براي او موجود نبود اگر نبوده چرا؟ و اينكه ولايتعهدي چگونه قبول شد آيا واقعا آن هم با اجبار بود يا مسائلي در كار بود كه آزادانه و با اختيار هم ممكن بود كه امام هشتم عليه السلام اين منصب را قبول بكند در اين باره تحقيق بايد از ولايت علي (ع) شروع شود و مسائل ديگري است كه تا اين حد از اهميت نيز هست كه بايد در آن تحقيق شود آيا امام هشتم عليه السلام واقعا شهيد شده اند يا به مرگ طبيعي از دنيا رفته اند؟ عرض كردم اين مسائل همه براي ما جوابهاي آماده اي دارد. اما ممكن است جوابهايي كه ما را قانع مي كند ديگري را قانع نكند اين جوابها، بايد معلوم شود يعني اگر واقعاً