اولين تكاپوهاي تشيع در خراسان

مشخصات كتاب

نويسنده: مفتخري،حسين

نشريه: تاريخ » تاريخ اسلام (دانشگاه باقرالعلوم) » بهار 1379 - شماره 1

مقدمه

از دير باز تاكنون ارتباط تشيع و ايران از جمله موضوعات بحث انگيز در ميان مورخان و محققان بود و نظريات گوناگون و گاه متضادي در مورد منشا و خاستگاه تشيع و چگونگي و چرايي انتشار آن در ايران، ارائه شده است. مقاله حاضر سعي دارد اولين تماس هاي ايرانيان (خصوصا اهل خراسان) با تشيع در دو قرن اول هجري را به بحث گذارد. تشيع مورد نظر در اين مقاله عام تر از مفهوم شناخته شده آن در قرون بعدي است، از اين رو علاوه بر علويان و هوادارانشان، تحركات كيسانيه و عباسيان در خراسان را نيز در برگرفته و به اين نتيجه گيري نايل آمده كه در دوره مورد بررسي، تشيع بيشتر با زمينه هاي سياسي - اجتماعي همراه و عنوان شيعه بيشتر سرپوشي برفعاليت هاي ضد اموي بخش هايي از مردم ايران بوده است. به همين دليل بود كه با پيروزي عباسيان از تعداد و وسعت جنبش هاي با ماهيت شيعي (از نوع علوي) در خراسان كاسته شد و همراه با محبت به اهل بيت پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم، به تدريج مذهب رسمي و مورد تاييد خلافت در ميان مردم نواحي شرقي ايران تثبيت گرديد. مفهوم تشيع در اوايل ظهور اسلام، به مراتب عام تر از مفهوم شناخته شده آن در قرون بعدي است تا جايي كه برخي از محققان براي تبيين اين مفهوم، تشيع را به سياسي و مذهبي تقسيم كرده اند. براساس اين نظر بايد بين پيروان علي عليه السلام كه بر جانشيني آن حضرت به عنوان وصي تاكيد داشتند و كساني كه به خاطر زمينه هاي سياسي