1- در این جا خالی از فایده نیست جهت روشن شدن موضوع ، اشاره ای اجمالی به زندگانی آیت الله محمدحسین تونی داشته باشیم : آیت الله محمد حسین تونی، معروف به فاضل تونی، یکی از اندیشمندان و بزرگان حکمت و عرفان و مدرّسان علوم معقول در عصر حاضر بوده است. وی در سال 1298ق در تون( فردوس ) دیده به جهان گشود و در ایام کودکی در زادگاه خود به فراگیری مقدمات و ادبیات عرب نزد ملامحمد باقر تونی و آقا میرزا حسین پرداخت. سپس در مشهد و اصفهان به تکمیل تحصیلات خود در حوزه فقه، اصول فقه، و فلسفه مبادرت کرد و در تهران دانش خود را در زمینۀ حکمت و عرفان تکمیل نمود. اساتید او در مشهد، ادیب نیشابوری در درس مطوّل؛ آقا میرزا عبدالرحمن مدرس شیرازی در هیئت، نجوم، خلاصه الحساب بهایی و تحریر اقلیدس ؛ حجت الاسلام بجنوردی در فقه و اصول؛ و شیخ اسماعیل قاینی در معالم بودند. در اصفهان از مجالس درس فقه سیّد محمد حسین خاتون آبادی، آخوند فشارکی و آقا سیّد علی نجف آبادی و نیز اصول شیخ محمد گلپایگانی بهره برد و منظومه سبزواری و بخش وافری از مطالب شفا و اسفار را از جهانگیر خان قشقایی فرا گرفت. مدت اقامت او در اصفهان یازده سال به طول انجامید. وی علاوه بر تحصیل ؛ به تدریس،ریاضت و تهذیب نفس نیز پرداخت. تونی در تهران از جلسه درس آقا میرزا هاشم اشکوری که مفتاح الغیب، فصوص و تمهید القواعد را در مدرسه سپهسالار شرح می داد، بهره ها برد و پس از اندک زمانی به کلی رحل اقامت افکند و مقیم تهران شد. پس از سال ها فراگیری دانش و معرفت، در سال1312 در دانش سرای عالی تهران به تدریس مشغول شد. پس از سه سال تدریس در دانش سرا، در سال 1315 از سوی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران به مقام استادی برگزیده گردید و به تدریس زبان و ادبیات عرب و فلسفه قدیم پرداخت. او از سوی بزرگانی همچون سیّد حسن اصفهانی و سیّد ابوالقاسم کاشی اجازه تدریس در حوزه علوم معقول داشت و در دانشکده معقول و منقول ( الهیات و معارف اسلامی کنونی ) از بدو تاسیس شروع به تدریس کرد. تونی پس از عمری تعلیم و تعلّم، سرانجام در سال 1339 دار فانی را وداع می گوید و در قبرستان شیخان قم به خاک سپرده می شود. او شاگردان بسیاری تربیت کرد که از آن میان، می توان به آیت الله حسن زاده آملی و آیت الله جوادی آملی اشاره کرد. شایان ذکراست که آثار مکتوب فاضل تونی بسیار اندک و محدود به تعدادی دست نوشته و نیز جزوه هایی است که برخی دانشجویان او مرقوم کرده اند. مهم ترین آثار چاپ شده وی عبارتند از : جزوه صرف در سال 1315؛ تعلیقه بر شرح فصوص الحکم در سال 1316؛ الهیات در سال 1333؛ حکمت قدیم؛ منطق؛ منتخب قرآن و نهج البلاغه؛ قسمت نحو کتاب های صرف و نحو و قرائت که کتاب های درسی سال های اول، دوم و سوم دبیرستان ها بوده اند؛ منتخب کلیله و دمنه عربی و وفیات الاعیان ابن خلکان با شرح و ایضاح لغات مشکل آن . (نک : مقاله محمد حسین تونی، حکیم و عارف شریعت مدار، فیروزه ، صادق زاده دربان، کتاب ماه فلسفه، ش18، اسفند 1387، ص11) .