ثانیا (1) : زمان در قاعده ی یقین هم ظرف است و نه قید. به این معنا که شک من در عدالت زید در جمعه است. بدین معنا که من با جمعه سر و کار ندارد نه با غیر جمعه و این دلیل نمی شود که جمعه قید باشد و فقط من با غیر جمعه کاری ندارم. مرحوم فشارکی تصور کرده است که من که با جمعه سر و کار دارم یعنی شک من مقید به این است که در شنبه نباشد. این مانند این است که من کسی را با عمامه دیده ام که فقط صدق می کند که دیدن من او را در این حال بوده است نه اینکه عمامه داشتن قید باشد. بین اینکه چیزی لا بشرط باشد و یا بشرط لا باشد فرق است. ما نحن فیه از باب لا بشرط است نه بشرط لا یعنی اینکه در شنبه نباشد.

بحث اخلاقی:

مرحوم سید محمد فشارکی اعلم علماء عصر خود بود و بعضی او را بر میرزای کوچک ترجیح می دادند. از مرحوم حاج شیخ نقل شده است که در عراق وبا آمده بود و افراد بسیار از بین رفتند. سپس می افزاد که او و مرحوم نائینی پای درس میرزای شیرازی بود و ناگهان محمد فشارکی وارد شد و فرمود: آیا مرا مجتهد و عادل می دانید؟ عرض کردیم بله. بعد اضافه کرد: من حکم می کنم که تمام شیعیانی که در سامراء هستند هر روز یک زیارت عاشورا بخوانند و ثواب آن را به نرجس خاتون هدیه کنند تا از فرزندش بخواهد که وبا را از مردم دفع کند.

ص: 486