- مشخصات کتاب
- 1 فقه در لغت و اصطلاح
- 2 اهمیّت فقه اسلامی در لسان آیات و روایات
- 3 گستردگی قلمرو فقه
- 4 برتریهای فقه اسلامی
- 5 ادوار فقه اسلامی
- اشاره
- پیشگفتار:
- دورههای فقهی فقهای اهل بیت علیهم السلام
- ویژگیهای فقه اهل بیت علیهم السلام:
- دورۀ اوّل: عصر حضور امامان اهل بیت علیهم السلام
- دورۀ دوم: عصر شکلبندی و تبویب فقه
- دورۀ سوم: عصر تحوّل در عرصۀ فقاهت و اجتهاد
- دورۀ چهارم: عصر رکود و تقلید
- دورۀ پنجم: عصر تجدید حیات فقهی اهل بیت علیهم السلام
- دورۀ ششم: عصر پیدایش حرکت اخباریگری
- دورۀ هفتم: عصر تجدید حیات اجتهاد در عرصۀ فقاهت
- دورۀ هشتم: عصر نوآوریهای فقهی
- دورۀ نهم: عصر ورود فقه به عرصههای گوناگون اجتماعی
- دورههای ششگانۀ فقه اهل سنّت
- 6 منابع استنباط از دیدگاه فقهای اسلام
- اشاره
- پیشگفتار:
- منابع اصلی و مورد اتّفاق در استنباط:
- الف) قرآن مجید
- ب) سنّت
- ج) اجماع
- د) دلیل عقل
- ه) قواعد فقهیّه
- و) اصول عملیّه
- منابع مورد اختلاف در استنباط
- تعارض ادلّه:
- *** منابع و مآخذ
- 7 عدم خلأ قانونی در اسلام
- 8 انفتاح باب اجتهاد
- اشاره
- فصل اوّل: انسداد و ادلّۀ آن
- فصل دوم: پیآمدهای منفی انسداد باب اجتهاد
- *** فصل سوم: معتقدان به انفتاح باب اجتهاد و ادلّۀ آنها
- فصل چهارم: دیدگاههای جدید و انفتاح مطلق باب اجتهاد
- 9 نقش زمان و مکان در استنباط
- اشاره
- پیشگفتار:
- *** فصل اوّل: زمان و مکان و تأثیر آن در استنباط
- گفتار اوّل: تعاریف
- گفتار دوم: تأثیر زمان و مکان از منظر بزرگان فقها
- گفتار سوم: قلمرو تأثیر
- گفتار چهارم: گونهشناسی تأثیر زمان و مکان
- گفتار پنجم: نتایج تأثیر
- فصل دوم: شبهات و سؤالات
- *** منابع و مآخذ
- 10 علوم پیش نیاز اجتهاد
- 11 سرچشمۀ اختلاف فتاوی
- اشاره
- پیشگفتار:
- عوامل اختلاف فتوا:
- اشاره
- عامل اوّل: اختلاف در پارهای از منابع استنباط احکام
- عامل دوم: دسترسی یا عدم دسترسی به برخی از احادیث
- عامل سوم: اختلاف در معیار وثاقت راویان
- عامل چهارم: اختلاف در جهت صدور حدیث
- عامل پنجم: اختلاف در نسخ حکم
- عامل ششم: اختلاف قرائت آیات یا نقل متون احادیث
- *** عامل هفتم: اختلاف در دلالت آیات و روایات و فهم و تفسیر آنها
- عامل هشتم: اختلاف در ترجیح ادلّۀ متعارض
- عامل نهم: اختلاف در موارد حجیّت اصول عملیّه
- عامل دهم: اختلاف نظر در مورد محدودۀ قواعد فقهیّه
- عامل یازدهم: اختلاف در دایرۀ حجیّت عقل
- عامل دوازدهم: اختلاف در اقسام اجماع
- عامل سیزدهم: تأثیر شرایط اجتماعی در فتوای مجتهد
- نتیجۀ بحث
- *** منابع و مآخذ
- 12 جایگاه فلسفۀ احکام در فقه اسلامی
- 13 بخشی از اصطلاحات مهمّ فقهی
- اشاره
- پیشگفتار:
- اصطلاحات مربوط به مرحلۀ تشریع احکام:
- اصطلاحات مربوط به مناصب فقها:
- اصطلاحات فقها در بیان فتوا و احتیاط:
- اصطلاحات فقها در ارتباط با انجام تکالیف:
- *** منابع و مآخذ
- 14 ساختار و طبقهبندی فقه اسلامی
- 15 مسائل مستحدثه و اصول کلّی حاکم بر آن
- 16 ادلّۀ تقلید در مکتب اهل بیت علیهم السلام و اهل سنّت
- 17 رابطۀ فقه و حکومت
- اشاره
- پیشگفتار:
- فصل اوّل: حکومت در ادیان الهی
- فصل دوم: ادلّه ضرورت تشکیل حکومت اسلامی
- فصل سوم: آمیختگی کامل فقه اسلامی با حکومت
- فصل چهارم: امتیازات حکومت دینی
- فصل پنجم: پاسخ به شبهات
- *** منابع و مآخذ
- 18 احکام امضایی و تأسیسی و عرفی شدن احکام
- 1/ 19 منابع تشریع در ادیان دیگر
- 2/ 19 منابع تشریع در ادیان دیگر
- اشاره
- ب) منابع شریعت یهود
- اشاره
- گفتار اوّل: ادوار شریعت یهود
- گفتار دوم: منابع شریعت یهود
- واژهنامه:
- آشری:
- «اگادا»:
- آلبرشت آلت:
- آمورائیم:
- احَرونیم:
- ارباعاطوریم:
- اسباط:
- اسرائیل:
- اسفار پنجگانۀ تورات:
- الفاسی:
- باریتا:
- بَمیدبار:
- بیت یوسف:
- پروشیم:
- تابوت عهد:
- تبعید بابلی:
- تقانا:
- تلمود:
- تنّائیم:
- تَنَخ:
- تورا:
- تورات:
- توسافوت:
- توسفتا:
- حاخام:
- حشمونائیم:
- حکومت کاهنی:
- داوران:
- دِاوَریتا:
- دِرَبانان:
- دِواریم:
- دین:
- راشی:
- راو:
- ربّی:
- رُش:
- ریشونیم:
- زوگوت:
- ساوورائیم:
- سِدِر:
- سرزمین موعود:
- سرزمین یهودا:
- سِفر اعداد:
- سفر تثنیه:
- سِفر خروج:
- سِفر لاویان:
- سموئیل:
- سَنْهِدْرین:
- سِوارا:
- سوفریم:
- شِئِلوت او- تشووت:
- شالحان عاروخ:
- شریعت شفاهی:
- شریعت مکتوب:
- شمّای:
- شِموت:
- صِدوشیم:
- طور:
- عبرانیان:
- عزرا:
- عقیوا:
- عهد:
- غریب مهمان:
- قانون نامۀ اورنَمو:
- قانون نامۀ حمورابی:
- قبالا:
- قوانین امری:
- قوانین موردی:
- قوانین هفتگانۀ نوح:
- کِتوویم:
- کِنِست هگدولا:
- گائونیم:
- گِزِرا:
- گمارا:
- مئیر:
- مپّا:
- مَسِخِت:
- مَعَسه:
- میدراش:
- میدرشه هلاخا:
- میشپاط:
- میشنا:
- میشنه تورا:
- میصوا:
- مینهاگ:
- نحمیا:
- نووِلّی:
- نِویئیم:
- وَییقرا:
- هلاخا:
- هلینیسم:
- هیکل سلیمان:
- هیلل:
- یوسف قارو:
- یوشیا:
- *** منابع و مآخذ
- 20 مصادر تشریع و مبانی حقوق در مکاتب حقوقی معاصر
- [فهرستها]
دائره المعارف فقه مقارن
مشخصات کتاب
سرشناسه : هویت جنسی
عنوان و نام پدیدآور : دایره المعارف فقه مقارن / زیر نظر مکارم شیرازی؛ با همکاری جمعی از اساتید و محققان حوزه علمیه قم
مشخصات نشر : قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب (ع)، 1385 -
مشخصات ظاهری : ج.
شابک : 10000 ریال : 964-533-021-1
یادداشت : پشت جلد به انگلیسی:.Encyclopedia of Comparative figh . Makarem shirazi
یادداشت : عنوان دیگر: دایرهالمعارف فقه مقارن/ج1
یادداشت : کتابنامه.
یادداشت : نمایه
موضوع : فقه تطبیقی--دایرهالمعارفها
رده بندی کنگره : BP169/7/م7د2 1385
رده بندی دیویی : 297/32403
شماره کتابشناسی ملی : 1136347
1 فقه در لغت و اصطلاح
اشاره
فقه در لغت
فقه در فرهنگ قرآنی
فقه در عصر صحابه، تابعین و در روایات معصومین علیهم السلام
فقه در اصطلاح فقها و اصولیّون
اجتهاد در مقابل نص
واژگان مرتبط
آیا تشخیص موضوعات بر عهدۀ فقیه است؟
دائره المعارف فقه مقارن، ص: 31
فقه در لغت و اصطلاح
فقه در لغت:
در نگاه بدوی و مراجعه ابتدایی به کلمات و تعبیرات کثیری از اهل لغت، به نظر می رسد که «فقه» به معنای مطلق فهم باشد و این معنا از تعبیراتی نظیر گفته های ذیل استفاده می شود:
«الفقه، الفهم. قال اعرابی لعیسی بن عمر: شهدتُ علیک بالفقه … ». «1»
«الفقه، بالکسر العلم بالشی ء و الفهم له و الفطنه له». «2»
«الفقه، فهم الشی ء». «3»
ولی با تأمل و نگاهی مجدد خصوصاً به عبارات لغویانی که در مقام تعیین تفاوت های ظریف بین واژگان متشابه برآمده اند و فروق اللغه را تدوین کرده اند به این نتیجه می رسیم که «فقه» در لغت، مطلق فهم نیست بلکه موشکافی و ریزبینی و فهم دقیق را «فقه» گویند، و اگر بخواهیم دقیق تر سخن بگوییم باید به جای «فهم دقیق» از واژۀ «ادراک دقیق» استفاده کنیم و بگوییم: با مراجعه به فروق اللغه، به این نتیجه می رسیم که فقه در لغت، مطلق علم به یک شی ء و ادراک آن نیست بلکه ریزبینی و ادراک دقیق را «فقه» گویند، زیرا:
اوّلًا، گرچه در عبارات مزبور فقه به «مطلق فهم» معنا شده، لکن با مراجعه به بعضی از کتب لغت به دست می آید که واژۀ «فهم» خود، برابر با مطلق علم و ادراک نیست بلکه عبارت از ادراک خفیّ و دقیق است. «4» و با نوعی استنتاج و تعقّل: (ادراک أمرٍ عن تعقّلٍ و هو الاستنتاج العلمی) «5» همراه است چنانکه «تفهیم»