آرشیو دروس لاهیجی استاد محمد حسین حشمت پور 95

موضوع: بیان قول میرداماد و دوانی در مورد نحوه علم خداوند به زمانیات و بیان اشکال لاهیجی بر آنها/ المبحث السابع: فی رد قول جماعه ظنّوا انّ نسبه جمیع الأزمنه الیه تعالی کآنٍ واحد کما انّ نسبه جمیع الأمکنه الیه تعالی کان واحداً/ الفرع الرابع: فی مباحث متعلقه بالمقام/ المسأله الثانیه: فی علمه تعالی/ المقصد الثالث: فی اثبات الصانع تعالی و صفاته و آثاره/ شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام.

المبحث السابع: فی ردّ قول جماعه ظنّوا أنّ نسبه جمیع الأزمنه إلیه تعالی کآنٍ واحدٍ کما انّ نسبه جمیع الأمکنه إلیه کان واحداً

قد ظن جماعه کالمحقّق الدوانی فی بعض رسائله وصاحب القبسات وغیرهما: أنّ نسبه جمیع الأزمنه إلیه تعالی کآنٍ واحدٍ، کما أنّ نسبه جمیع الأمکنه إلیه کان واحداً بمعنی أنّ أعیان الموجودات الزمانیّه _ قدیمهً أو حادثهً _ حاضرهٌ عنده تعالی دفعهً واحده بلا اختلاف فی القبلیّه والمعیّه والبعدیّه والمُضیّ والحال والاستقبال؛ لکونه تعالی بریئاً عن الوقوع فی شیء من الأزمنه کبراءته عن الوقوع فی شیء من الأمکنه، بل هو محیط بقاطبه الزمانیّات والمکانیّات إحاطهً واحده، و إنّما ذلک الاختلاف لها بقیاس بعضها إلی بعض و فیما بینها، لا بالقیاس إلی الحضور عنده تعالی و الغیبه عنه، و مثّلوا ذلک بخیط مختلف الأجزاء بالسُود والبیض ؛ فإنّه إذا نظر إلیه الإنسان مثلاً یلاحظ مجموع تلک الأجزاء المختلفه الألوان دفعهً واحده، ویری الجزء الأسود فی موضعه والأبیضَ فی موضعه کلیهما معاً و فی آن واحد، بخلاف الحیوان الضیّق الحدقه کالنمله ؛ فإنّه یری کلّ جزء یوصل إلیه فی آن وصوله إلیه، ولا یری الجزء الّذی بعده أو قبله فی هذا الآن بل فی آن هو بعد ذلک الآن أو قبله، وهذا الظنّ لعلّه متوهَّم من کلام المصنّف فی "شرح رساله العلم" علی ما ننقله فی بیان کیفیّه علمه تعالی بالجزئیّات المتغیّره وسنبیّن حقیقه الأمر فیه (1)

ص: 1