التصریف

اشاره

عنوان و نام پدیدآور : التصریف/ عبدالوهاب بن عباد الدین بن ابراهیم زنجانی

مشخصات نشر : دیجیتالی،مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) اصفهان،1398.

زبان : عربی.

مشخصات ظاهری : 15 صفحه.

موضوع : زبان عربی -- صرف

توضیح : کتاب «التصریف»، اثر عبدالوهاب بن عباد الدین زنجانی به زبان عربی در علم «صرف» می باشد.مؤلف در این کتاب،به طور مختصر پس از تعریف تصریف، مطالب را پیرامون فعل آغاز می نماید.

این کتاب در ضمن مجموعه «جامع المقدمات» می باشد.

ص :1

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحیم

اعلم : أنّ التصریف فی اللّغه التّغییر ، وفی الصّناعه تحویل الأصل الواحد إِلی أَمثله مختلفه ، لمعانٍ مقصوده لا تحصل إلّا بها.

ثمّ الفعل : إمّا ثلاثیّ وإمّا رباعیّ وکلّ واحد منهما ، إمّا مجرّد أو مزید فیه ، وکلّ واحد منها ، إمّا سالم أو غیر سالم ، و نَعنی بالسالم ، ما سلِمت حروفه الأصلیّه ، الّتی تقابل بالفاء و العین و اللّام من حروف العلّه و الهمزه و التّضعیف.

أمّا الثّلاثی المجرّد ، فإن کان ماضیه علی فَعَلَ مفتوح العین ، فمضارعه یَفْعُلُ بضمّ العین ، أو یَفْعِلُ بکسرها ، نحو : نَصَرَ یَنْصُرُ ، و ضَرَبَ یَضْرِبُ ، و قد یجیء علی یَفْعَلُ بفتح العین ، إذا کان عین فعله أو لامه ، حرفاً من حروف الحلق ، و هی ستّه أحرف : الهمزه والهاء والعین والحاء والغَین والخاء نحو : سَأَلَ یَسأَلُ ، ومنع یَمنَعُ ، و أبی یأبی شاذّ. وإن کان ماضیه علی فَعِلَ مکسور العین ، فمضارعه علی یَفعَلُ بفتح العین ، نحو : عَلِمَ یَعْلَمُ إلّا ما شذّ مِنْ نحو : حَسِبَ یَحسِبُ و أخواته ، و إن کان ماضیه علی فَعُل مضموم العین ، فمضارعه علی یَفعُلُ بضمّ العین ، نحو : حَسُنَ یَحسُن.

وأمّا الرّباعیّ المجرّد ، فهو فَعْلَلَ کَدحْرَجَ دَحْرَجَهً ودِحراجاً.