تفسیر آیه الموده

این مورد را ارزیابی کنید
(1 رای)

معرفی اجمالی

مهرورزی به اهل‌بیت علیهم‌السلام از دیدگاه قرآن و سنت؛ نگاهی به تفسیر آیه مودت، ترجمه‌ای روان، بر کتاب «تفسیر آیة المودة» آیت‌الله سید علی حسینی میلانی که توسط هیئت تحریریه مرکز حقائق اسلامی، صورت گرفته است. این کتاب، پژوهشی است پیرامون آیه شریفه مودت، که در دوران معاصر نوشته شده است.

ساختار

کتاب با سرآغازی از مرکز حقایق اسلامی و پیشگفتاری از مؤلف آغاز و مطالب در پنج بخش، تنظیم شده است.


گزارش محتوا

در بخش نخست، به «قربی» از منظر و دیدگاه پیامبر(ص) نگریسته شده است. نویسنده در پاسخ به این سوال که ذوی‌القربی چه کسانی هستند؟ به این نکته اشاره دارد که آن گاه که ما پیرو کتاب و سنت باشیم و به راستی بخواهیم از نظر‌ اعتقادی‌ و عملی به آن چه در کلام خدا و پیامبر(ص) آمده، عمل کنیم، لازم است که به شخص پیامبر(ص) مراجعه کرده‌ و آن‌ حضرت‌ را در اختلاف‌های خود‌ به‌ داوری‌ بپذیریم و یکی از مواردی که در معنای آن اختلاف شده، آیه «مودت» است که خداوند فرموده است: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ‌ الْمَوَدَّةَ‌ فِی الْقُرْبی» به اعتقاد نویسنده، بنابر روایت‌های شیعه و سنی، پیامبر(ص) معنای «قربی» را بیان و مراد از آن را خویشاوندان خویش؛ یعنی‌ حضرت‌ علی(ع)، فاطمه(س) و دو فرزند آنها معرفی کرده است

در ادامه، به راویان حدیث قربی و نیز کتاب‌هایی که این حدیث را در خود جای داده، اشاره شده است. امام اول تا ششم؛ عبدالله‌ بن‌ عباس؛ عبدالله بن مسعود... از جمله روایان این حدیث به شمار می‌روند. صحيح البخاري؛ صحيح مسلم؛ مسند احمد؛ صحیح ترمزی و... از جمله کتبی است که این حدیث را در خود جای داده است

در بخش دوم، به بررسی و تصحیح سندهای روایات مرتبط با آیه مودت پرداخته شده است. نویسنده، این روایات را از مهمترین و مشهورترین کتاب‌های حدیثی و تفسیری اهل سنت، از عالمان پیشین و متأخیرین آن‌ها نقل کرده است. با این بیان، تمامی عالمان شیعه و اهل سنت، به طور اتفاق، نزول آیه مبارکه مودت را درباره اهل‌بیت(ع) می‌دانند

به اعتقاد نویسنده، روایت‌هایی که بیان‌گر گفتار حق هستند و در کتاب‌های اهل سنت روایت شده‌اند، بنا بر آراء و دیدگاه رجالی آنها، به سه‌ قسمت‌ تقسیم می‌شود:

  • روایت‌هایی که به صحت آنها اتفاق نظر دارند؛ مثل حدیث طاووس، از سعید بن جبیر‌، از ابن عباس .
  • روایت‌هایی که در این باب محدثان نقل‌ کرده‌‌اند‌ و درباره سند آن اظهار نظر نکرده‌اند و حتی درباره آن هیچ سخنی به میان نیاورده‌اند؛ به نظر نویسنده، می‌توان‌ فهمید که گریزی جز اعتراف به اعتبار این روایت‌ها نیافته‌اند.
  • روایت‌هایی که در این زمینه مطرح شده و درباره سند آنها اظهار نظر شده است

نویسنده در پایان می‌گوید: آن چه که در صدد بررسی و بحث پیرامون آن هستیم روایت‌های دسته سوم است. ما به طور مفصل در شرح حال راویانی که در این روایت‌ها تضعیف شده‌اند با تکیه بر سخنان بزرگان جرح و تعدیل اهل سنّت، سخن خواهیم گفت تا روشن شود که همه ادعاهای آنان بی اعتبار و مردود است سپس به شرح‌حال این راویان می‌پردازد.

در بخش سوم، به رد شبه‌های مخالفان پرداخته شده است. به نظر نویسنده، متعصب‌ترین اهل سنت در مخالفت با این آیه، ابن تیمیه است، ازاین‌رو در این بخش، دیدگاه او پیش از همه مطرح شده است

در بخش چهارم، روایت‌ها و دیدگاه‌های مختلف پیرامون نزول آیه مودت بررسی شده است که از جمله آن‌ها، می‌توان به دیدگاه زمخشری ؛ فخر رازی؛ قرطبی؛ خطیب شربینی و آلوسی اشاره کرد

در آخرین بخش، به بررسی دلالت آیه بر امامت و سرپرستی پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، این آیه مبارکه هرگونه که معنا بشود، بر‌ امامت‌ و سرپرستی‌ امیرمؤمنان علی(ع) و خاندان پیامبر(ص) از چند‌ جهت دلالت دارد:

  • خویشاوندی خاندانی و امامت: اگر برای نسبت خویشاوندی ارزشی در ایجاد سرپرستی و امامت نباشد، بدون شک‌ امیرالمومنین(ع)، از همه جهات دیگر به نحو کامل، برترین فرد‌ موجود‌ بوده‌اند که استحقاق امامت را داشته‌اند؛ لکن با این حال، عنوان خویشاوندی در این‌ جا‌ دخل‌ و ارزشی پیدا کرده است؛ که به بیان آن پرداخته شده است. در این زمینه، به نظریه سید بن طاووس اشاره شده و این مطلب بیان گردیده که: «نظر شیعه این نیست که شایستگی سرپرستی و ریاست فقط به خویشاوندی‌ منحصر‌ است‌؛ بلکه شیعه می‌گوید: اگر خویشاوندی دلیلی برای شایستگی باشد، بنی‌هاشم سزاوارترند و از میان‌ بنی‌‌هاشم، علی(ع) نیز از همه آنان سزاوارتر است. اگر به‌ پیوند‌ سببی‌ باشد، باز علی(ع) برتر است؛ زیرا او تنها داماد پیامبر(ص) است.
  • لزوم مهرورزی سبب لزوم پیروی و اطاعت: به اعتقاد نویسنده، معنای مودت در این جا فقط دوستی صرف نیست و آن چه خواسته شده مهرورزی و دوستی به تنهایی نیست، بلکه دوستی و مهرورزیی است که اطاعت‌ و پیروی‌ را‌ درپی دارد.
  • دوستى مطلق (همه جانبه) باعث برترى در تمام جهات‏: على(ع) كسى است كه دوستى او از همه جهات واجب‏ و لازم شده است. و هر كس دوستى با او این گونه مورد سفارش خداوند قرار بگیرد همو از دیگران محبوب‏تر و دوست داشتنى‏تر است. و هركس نزد خدا و رسول محبوب‏تر باشد، او از دیگران افضل است. و نیز هر كس این‌گونه باشد امام و رهبر است. پس نتیجه می‌گیریم: على(ع) امام و رهبر بعد از پیامبر خدا(ص) مى‏باشد.
  • لزوم دوستی مطلق (همه جانبه) باعث پاکدامنی:‌ به باور نویسنده، دستور‌ مهرورزی‌ مطلق به ایشان که بر اطاعت مطلق دلالت دارد، دلیل بر‌ پاکدامنی‌ و ناآلودگی کامل آنان است.

در این باره، به قول رازی در تفسیر آیه: «أَطیعُوا اللهَ وَأَطیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی‌ اْلأَمْرِ‌ منْکُمْ» اشاره شده است

در پایان کتاب، به بررسی‌ و نقد‌ دو دیدگاه‌ که نتیجه آن تردید دلالت آیه مودت بر امامت می‌شود پرداخته شده است که عبارتند از:

  • دیدگاه فضل بن روزبهان و پاسخ به او: فضل‌ بن‌ روزبهان می‌گوید: «ما می‌گوییم: مهرورزی‌ بر‌ علی(ع)‌ بر هر مسلمانی‌ لازم‌ است؛ و مهرورزی هم با پیروی و فرمان برداری همراه است، ولی هر کسی که مورد اطاعت قرار‌ می‌‌گیرد‌، لازم نیست دارای رهبری و امامت کبرا باشد‌.» سید‌ شهید‌ شوشتری‌ در پاسخ گفته است: گفته او که «آیه بر خلافت حضرت علی(ع) دلالت ندارد»، از روی نادانی کامل یا نادانی نمایی خالص است؛ زیرا دلالت‌ آیه بر لزوم مهرورزی به امیر مؤمنان علی(ع) به طور کامل روشن و واضح است، چنان‌که خداوند پاداش پیامبری را که باید همیشگی باشد، مهرورزی به نزدیکان و خاندان‌ قرار‌ داده است و این فقط با عصمت مطلق آنان سازگار است؛ زیرا در صورت اشتباه از جانب آنان، مهرورزی به ایشان ناروا می‌گردد
  • دیدگاه ابن تیمیه و پاسخ به او: ابن تیمیه می‌گوید: «ما قبول داریم که دوستی و مهرورزی و موالات‌ علی(ع) بدون دلیل‌ آوردن‌ از آیه لازم است؛ ولی در این لزوم موالات و دوستی دلیلی که باعث اختصاص امامت و رهبری به او شود، نیست. و اما این که بگوییم: دوستی آن سه نفر واجب و لازم‌ نیست‌، پس این کلام ممنوع است؛ بلکه دوستی و موالات آنها نیز واجب است؛ زیرا ثابت شده است که خداوند آنان را دوست می‌داشت و هر کس را خداوند دوست بدارد بر‌ ما‌ واجب است‌ او را دوست بداریم. پس دوستی و دشمنی برای خدا، لازم و این محکم‌ترین دستاویز ایمان است و آنها‌ نیز از بزرگان دوستان خداوند و پرهیزگاران بودند و خداوند موالات آنان را‌ لازم‌ کرده‌ است»

نویسنده معتقد است که ابن تیمیه، خود را‌ محکوم نموده است؛ زیرا به لزوم دوستی پرهیزگاران، نیکوکاران، دادگران و صبرکنندگان...، بلکه تمام‌ مؤمنان اعتراف نموده است‌؛ چرا‌ که هیچ‌کس، این مطالب را انکار نمی‌کند. چه کسی می‌گوید که مؤمن اگر حقیقتاً با ایمان باشد، لازم نیست او را دوست بداریم؛ به خصوص اگر اهل پرهیزگاری و نیکوکاری‌ و صبر باشد؟! ولی سخن در دوستی مطلق (همه جانبه) است و محبوب‌ترین نزد خداوند و پیامبرش می‌باشد که باعث برتری و پاکی و عصمت و لزوم پیروی و فرمان برداری می‌شود. این همان ویژگی‌هایی‌ است‌ که در غیر از امیرمؤمنان علی(ع) یافت نمی‌شود؛ به خصوص پاکی و عصمت؛ زیرا اتفاق همگان بر این است که در دیگران یافت نمی‌شود

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در ابتدا و کتاب‌نامه، در انتهای کتاب آمده است.

در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع و ارجاع به منابع بیشتر، به ترجمه برخی از آیات مذکور در متن پرداخته شده است

 

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

حقوق مولفان و ناشران

تمامی محتوای چند رسانه ای(کتاب ،کتاب صوتی، کتاب تصویری،مجلات،روزنامه ها،مقالات،پایان نامه ها) موجود در بازار کتاب دیجیتالی قائمیه با هماهنگی و رعایت کامل حقوق ناشران ، نویسندگان و دریافت مجوز کتبی از آنان به صورت کاملا رایگان عرضه می‌شوند.

 

شبکه های اجتماعی بازار کتاب



بازار کتاب اولین و بزرگترین سامانه دانلود کتاب الکترونیکی رایگان بر خط با هدف در دسترس قرار دادن متون و کتب شیعه راه‌اندازی شده است. به کمک کتابخانه دیجیتالی بازار کتاب به هزاران عنوان کتاب به زبان های مختلف : فارسی ، عربی ، انگلیسی و آذری و غیره .... دسترسی خواهید داشت.


همین حالا اپ بازار کتاب را نصب کنید و کتابخانه خود را با دانلود کتاب های برتر پربار کنید.

با کلیک بر روی این لینک عضو کانال تلگرام ما شوید.