القمقام الزخار و صمصام البتار، ترجمه عربی «قمقام زخار و صمصام بتار» تألیف فرهاد میرزا فرزند عباس میرزا نوه فتحعلی شاه قاجار، از مقاتل ارزشمند فارسی است.

این کتاب از این نظر که تعمق در منابع اخبار مرویه درباره مقتل سیدالشهداء نموده و از کتب معتبره اتخاذ سند کرده است، داراى ارزش و اعتباری است که بسیاری از علماى بزرگ بر آن اعتماد کرده‏ اند. تعریب و تحقیق کتاب توسط نویسنده و مترجم توانای معاصر محمد شعاع فاخر انجام پذیرفته است. کتاب مشتمل بر مقدمه‌ای در ذکر شرح حال نویسنده و آثار او به قلم عمادزاده، مقدمه مترجم و متن اثر در ضمن عناوین متعدد با لفظ ذکر است. از آنجا که محتوای کتاب درباره نسخه اصلی گزارش شده است، در این نوشتار تنها مطالبی درباره تعریب این اثر بیان می‌شود.
مترجم در مقدمه چنین نوشته که با عشق و علاقه نسبت به نظم و نثر فارسی رشد یافته است. وجود آثار ارزشمند فارسی در کتابخانه پدر و مطالعه این آثار توسط پدرش و ترجمه‌های دقیقش از اشعار فارسی، او را به ترجمه علاقه‌مند می‌کند. وی سپس تصریح می‌کند که این آروزی تمام عمرش بوده که برخی از گنجینه‌های علمی و ادبی را از لغت فارسی به عربی ترجمه کند. پس از آن با ابازینب صاحب انتشارات شریف رضی در قم آشنا می‌شود و کتاب‌هایی را ترجمه می‌کند. پس از آن با کتاب فرهاد میرزا آشنا می‌شود. او از این شخصیت ابراز شگفتی می‌کند و معتقد است که وی در کتاب قمقام زخار، با تیزهوشی و اخلاص تاریخ امام حسین(ع) را به‌تفصیل شگفتی‌برانگیزی، بدون مطالب بی‌ارزش و مبتذل نوشته است .
مترجم در مقدمه درباره ترجمه این اثر به دو نکته اشاره کرده است:
آمیختگی نثر فارسی با لغت عربی از عناصر اساسی زیبایی در عبارات کتاب است. در زبان فارسی جمله‌های زیادی وجود دارد که عربی خالص است، بلکه گاهی نویسنده زبانی را که کتاب را به آن نوشته رها کرده و بدون مقدمه و نیازی به آن به عربی منتقل شده است و هنگامی که نص عربی را نقل می‌کند در اکثر اوقات بدون ترجمه آن را رها می‌کند. این موضوع دلالت بر ولایت عظیم زبان قرآن دارد؛ همچنان‌که دلالت بر شیوع لغت عربی بین علما و خردمندان آن زمان دارد 
نویسنده تنها به نام کتاب اشاره کرده و جزء و صفحه و زمان و مکان چاپ را که امروزه رایج است، ذکر نکرده است. مترجم، می‌نویسد: از آنجا که بیشتر مصادری که به آن استناد شده بارها چاپ شده، لذا لازم بود که از نص اصلی که مؤلف از آن نقل کرده تحقیق کنم و جز در مواردی که مصادر اصلی یافت نشد به اندازه مویی کوتاهی نکردم. وی همچنین هدایت خداوند و عنایت اهل‌بیت(ع) را چنین توصیف می‌کند: از باب نمونه به موردی اشاره می‌کنم که نویسنده متنی را از کتابینقل کرده بود که فهرست موضوعی نداشت. نمی‌دانستم این متن در کجای کتاب قرار دارد. در کارم حیران بودم و از اینکه ترجمه به‌خاطر تحقیق از این نص معطل بماند می‌ترسیدم. این کار نیازمند این بود که تمام کتاب یا بیشتر آن را بخوانم، اما به لطف خدا با گشودن کتاب از وسطش مثل اینکه کسی مرا به‌سوی آن هل داد و متن در صفحه اول از سمت راست درخشید 
با مطالعه و مقایسه اجمالی متن فارسی و ترجمه عربی می‌توان به‌درستی اذعان نمود که ترجمه عربی مشتمل بر تحقیقات و ارجاعات و توضیحات مفیدی است که در نسخه اصلی نیامده است .
فهارس آیات، احادیث، آثار، اعلام، قبائل و طوائف، اماکن و بقاع، وقایع و ایام، کتب، اشعار و موضوعات در انتهای کتاب ذکر شده است.

گزارش محتوا

فرهاد میرزا در مقدمه کتاب ضمن ستایش پروردگار و منقبت حضرت‌ رسول(ص) و مولا امیرالمؤمنین(ع) و سایر ائمه اطهار(ع) و بیان شمه‌ای‌ از معرفت به علم تاریخ، هدف خود را از تألیف کتاب، «تذکر نوائب و تفجع بر مصائب سیدالشهدا، وسیله نجات و ذخیره معاد دانسته» و نشر مناقب و ذکر مصائب آل تبار، حضرت خیرالانام عليه ‌الصلاة و السلام‌ را از جمله انگیزه‌های خود برشمرده و عنوان کرده است که در کتاب‌های گذشته‌ فریقین در مورد سیدالشهدا اختلاف بسیار وجود دارد که صحیح از سقیم تشخیص نتوان داد؛ بنابراین جمع یک کتاب با ویژگی‌های منحصربه‌فرد از نظر وی ضروری می‌نموده است. فرهاد میرزا علاوه بر آنکه در چند جای کتاب عنوان کرده‌ است که نیت خیر و قصد ذکر مصائب کربلا را داشته، تأکید کرده است که در این مسیر پیروز و موفق گردیده و آرزو کرده است خداوند عمل او را برای آن جهان ذخیره نیکو قلمداد نماید. وی موفقیت خود را نیز در این دانسته است که: «رجاء واثق داشتم و نیت صادق کردم و از خدای‌ در همه حال رشاد خواستم و از باطن امام استمداد نمودم» 
وی همچنین سال آغاز نگارش، شیوه و دلیل نام‌گذاری اثرش را چنین توضیح می‌دهد: «در این سال که سنین هجرى به یک‌هزاروسى‏صدوسه رسیده، آغاز جمع و تصنیف و ترتیب و ترصیف نمودم و خداى داناست که با قلت بضاعت و عدم استطاعت به‏قدر وسع و طاقت در ترجیح اقوال و تنقیح اخبار که متون کتب فرق اسلامیه از احادیث صحیحه و تواریخ معتبره بدان محتوى و منطوى است، اغفالى نرفت و در جمع و ذکر آن اهمالى نیفتاد و از کتب محدثین و مورخین که از سنه 1000 (یک‌هزار) هجرى و بعد به‌ رشته تألیف درآورده‏اند، درج و نقل نکردیم و این کتاب که شناوران لجه معرفت را بحرى است زاخر و دلاوران عرصه محبت را سیفى است باتر، قمقام زخار و صمصام بتار نام نهادم که لفظ با معنی و اسم با مسمی مطابق باشد»

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

البرهان فی تفسیر القرآن تفسیری از قرآن نوشته سید هاشم بحرانی از علمای شیعی بحرین به زبان عربی می باشد.

انگیزه تألیف

مؤلف در مقدمه کتاب با چینش سه مقدمه انگیزه خود را بیان می‌دارد:

1. همه بر شرف و بلند مرتبگی شأن قرآن، واقفند و می‌دانند که نجات در تمسک به آن است، بحث، تلاوت و تفکر در معانی آن، سبب حیات قلبها و علم و عمل بدان، سبب تخلص از سختی‌هاست.
2. به اسرار و حقایق پنهان آن با عقول معمولی نتوان رسید، باید از اهل ذکر که اهل تنزیل و تأویل قرآنند، اخذ نمود.
3. دیدم که مفسرین و علماء، به آراء دیگرانی غیر از اهل بیت عصمت علیهم السلام رو آورده‌اند، درحالی‌که باید در فهم اسرار و حقایق قرآن تا آشکار شدن تأویل و تفسیر اهل بیت علیهم السلام توقف نمود به همین جهت برای فهم نظرات تفسیری و بیان اهل بیت علیهم السلام در تأویل و اسرار کتاب الهی، اقدام به جمع آوری روایات تفسیری وارده از آنها نمودم.

روش مؤلف و نقد کتاب

آقا بزرگ تهرانی در جلد ۳ صفحه ۹۳ الذریعة می‌نویسد:

علامه بحرانی، در تفسیر البرهان بسیاری از احادیث رسیده از اهل بیت علیهم السلام در تفسیر قرآن را جمع نموده‌است.

صاحب روضات الجنات در جلد ۸ ص ۱۸۱ به بعد می‌نویسد:

سید هاشم بحرانی در کتاب البرهان، مقداری از اخبار وارده در تفسیر را از کتب قدیمه غریبه و غیر آن جمع نمود.

مؤلف در مقدمه خود می‌نویسد:

کتاب البرهان، شما را بر بسیاری از اسرار علوم قرآن آگاه می‌سازد. برخی مسائل علوم شرعی، قصص و اخبار انبیاء (ع) و فضائل اهل بیت امامت علیهمالسلام را برای شما، روشن می‌گرداند ... من روایات را از کتب معتبر، قابل اعتماد و مورد رجوعی، انتخاب کردم که مؤلفین آنها از مشایخ معتبر و علمای منتجب هستند. ... اغلب روایات را از طریق امامیه نقل کرده‌ام، ولی در آنجایی که روایات اهل سنت موافق روایات اهل بیت علیهم السلام، یا در بیان فضائل اهل بیت علیهم السلام هستند، از آنها نیز نقل نموده‌ام. از ابن عباس نیز مقدار کمی در تفسیر آیات، نقل کرده‌ام، زیرا او شاگرد حضرت علی علیه السلام بوده‌است.

و در خاتمه کتاب می‌نویسد:

این کتاب مشتمل بر بسیاری از روایات تفسیری اهل بیت علیهم السلام می‌باشد و شامل کثیری از فضایل آنها و آیات نازله در شأن و حق آنها و در برگیرنده بسیاری از علوم احکام و آداب، قصص انبیاء و علوم دیگری است که در کتاب دیگری نخواهید یافت.

شیخ مهدی آصفی در مقدمه خود بر تفسیر برهان می‌نویسد:

برهان از بهترین تألیفات علمای شیعه در این باب است، این تفسیر شامل روایات اهل بیت علیهم السلام در تفسیر قرآن است و مصنف زحمت زیادی برای جمع و تنظیم این احادیث از مصادر روایی متعدد، متحمل شده‌است، نظیر تفسیر نورالثقلین.

در واقع دو تفسیر هم عصرالبرهان یعنی تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب و هم چنین تفسیر نورالثقلین اقدام به جمع آوری و تنظیم روایات تفسیری اهل بیت نموده‌اند، که قبل از آن، این عمل انجام نگرفته بود.

شیخ مهدی آصفی در بخش «نقود و مؤاخذات» می‌نویسد:

با وجود تلاش علمی فراوان در تفسیر البرهان، این کتاب بخشی از روایات ضعیفه در غلو و تحریف را دربر دارد. به نظر می‌رسد که، مصنف محترم اقدام به تصفیه و جداسازی احادیث ضعیف ننموده‌است، با اینکه اهتمام نموده، ولی اقدام او کافی نبوده‌است. ایشان از مصادری که متهم به وضع و ضعف هستند، استفاده نموده‌است، و نیز روایاتی نقل نموده که، از حیث سند، ضعیف و از حیث متن، مضطرب می‌باشند، بنابراین می‌توان گفت: البرهان یک تلاش علمی مفیدی است، که راه را برای محققین آشنا به نصوص، عارف به ضعف و اضطراب روایات و توانا در استخراج صحیح از سقیم، هموار کرده‌است.

وجود روایات ضعیف و مضطرب از اهمیت کار سید بحرانی نمی‌کاهد، همانگونه که بحار الانوار مرحوم مجلسی، دارای روایات ضعیف و مضطرب می‌باشد، امّا وجود آنها از اعتبار و عظمت تلاش مجلسی و خدمتی که به کتابخانه تشیع نمود، نمی‌کاهد. منتهی، جمع آوری و تنظیم، مرحله اول کار است، مرحله دوم، تنقیح و تصفیه آثار تفسیری مرویه از اهل بیت و جداسازی صحیح از غیر آن و مرحله سوم، استخراج و استنباط اصول و خطوط کلی شیوه تفسیری اهل بیت می‌باشد. بدون تکمیل هر سه مرحله، نمی‌توان از روایات تفسیری اهل بیت بهره فراوانی برد. بنابراین برای افراد غیر متخصص در شناخت روایات، بسیار مشکل به نظر می‌رسد که بتوانند با استناد به روایات این دو مجموعه تفسیر روائی (البرهان و تفسیر نورالثقلین)، قطع به نظر تفسیری ائمه پیدا کنند.

آیت الله معرفت در "التفسیر و المفسرون" صفحه می‌نویسد:

سید هاشم بحرانی از محدثین فاضل و متتبعین روایات و گردآورندگان اخبار محسوب می‌شود. ایشان در این گردآوری هیچگونه اظهار نظری در جرح، تعدیل، تأویل روایات مخالف عقل و نقل صریح یا جمع منطقی روایات مخالف و معارض، نمی‌نماید.

و این شیوه‌ای است که اکثر اخباریین برگزیده‌اند. او در تفسیر خود به کتبی اعتماد کرده‌است که از حیث استناد به معصوم متزلزل بوده، اعتباری به آنها نیست، و نیز از کتبی نقل نموده که مملو از روایات جعلی می‌باشند، علاوه بر اینکه برخی روایات نقل شده دارای ضعف اسناد و با مرسله می‌باشند. در إسناد روایات به معصومین طریقه احتیاط را پیش نگرفته‌است، اضافه بر اینکه تمام آیات قرآن را در بر نمی‌گیرد. با این وصف البرهان در نوع خود، مجموعه کم نظیری است که لابلای آن، روایات هدایت بخش اهل بیت به محققین تیزبین و نقّاد، ارائه خواهد شد.

سید محمد علی ایازی می‌نویسد:

مؤلف از جمله اخباریین است که تفسیر را فقط با روایات واصله از اهل بیت علیهم السلام جایز می‌دانند، تفسیر از طریق تدبر و اجتهاد و ذوق را منع، و تفسیر به روایاتی غیر از روایات منقول خودشان را نهی کرده‌اند.

نامبرده ضمن اشاره به این‌که غرض مؤلف در البرهان، فقط جمع آوری و تنظیم روایات بوده و نسبت به جرح و تعدیل و تصحیح آنها، اقدامی انجام نداده‌است، می‌نویسد:

مقدمه این تفسیر متعلق به تفسیر دیگری به نام مرآة الانوار و مشکوة الاسرار تألیف ابوالحسن العاملی الاصفهانی بوده‌است که از حیث دیدگاه با البرهان» تناسب دارد.

در کتاب دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی جلد یک درباره شیوه مؤلف آمده:

شیوه وی در این کتاب چنین است که ابتدا به نام سوره و محل نزول، فضیلت سوره و تعداد آیات، اشاره می‌کند، آنگاه آیاتی را که دارای روایت تفسیری‌اند، ذکر کرده، روایات مربوط به هر آیت قرآنی را به دنبال آن نقل می‌نماید. البرهان مقدمه‌ای دارد در شانزده بخش که تکامل یافته مقدمه "الهادی" است، یعنی تمام آنچه، بحرانی در آنجا آورده، اینجا هم هست به اضافه چند پرسمان دیگر. ضمناً چنین بر می‌آید که بحرانی باور باطل "تحریف قرآن" را پذیرفته بوده و این از البرهان قابل برداشت است.

بحرانی در نقل روایات یکدست عمل نمی‌کند، در برخی موارد علاوه بر سند روایت به نام کتاب و مؤلف آن نیز اشاره می‌کند و در بعضی به ذکر نام کتاب و مؤلف بسنده می‌نماید و در مواردی فقط نام مؤلف را می‌آورد. گفتنی است که در گوشه و کنار از راویان اهل سنت هم نقل حدیث کرده‌است. روی هم رفته، البرهان از نگریستنی‌ترین تفسیر نامه‌های روایی شیعه به شمار می‌رود.

بنابراین مصنف بسیاری از روایات اهل بیت را که در تفسیر آیات آمده، روایاتی که در آن آیات به عنوان شاهد و مؤید مطلبی، آورده شده، روایاتی که بدون در برگرفتن نص قرآنی، با مضمون خود، دلالت بر تفسیر آیاتی بنماید و روایاتی که مصداقی از مصادیق آیه را بیان می‌کند جمع آوری نموده‌است.

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

«ترجمه تفسير روايى البرهان»، برگردان فارسى كتاب «البرهان في تفسير القرآن» تأليف علامه سيد هاشم بحرانى (متوفى 1107ق)، به قلم دكتر رضا ناظميان، على گنجيان، صادق خورشا (اعضاى هيئت علمى دانشگاه علامه طباطبايى) مى‌باشد. اين ترجمه از كتاب، در نه جلد منتشر شده است.
تفسير «البرهان» واجد دو مقدمه است كه يكى از آن مؤلف؛ يعنى علامه بحرانى است كه در آغاز جلد دوم آمده است و ديگر مقدمه‌اى است كه در چاپ عربى منتخب اين ترجمه (انتشارات اعلمى بيروت) آمده و كل جلد اول را به خود اختصاص داده است.
اين مقدمه كه عنوان آن «مرآت الأنوار و مشكات الأسرار» است، اثر يكى از محدثان عالى‌قدر و مشاهير قرن دوازدهم ابوالحسن بن محمد طاهر عاملى نباطى فتونى مى‌باشد و حاوى مطالبى ارزنده در باره قرآن و معارف عاليه آن، به‌ويژه در ارتباط با شأن و منزلت عظيم اهل بيت(ع) از منظر ظواهر و بواطن آيات قرآن است كه مطالعه آن براى همگان مغتنم خواهد بود. گفتنى است كه اين مقدمه خود اثر مستقلى بوده است كه ظاهراً مؤلف آن بنا داشته است آن را مقدمه تفسير روايى‌اى كه خود در دست تأليف داشته است قرار دهد كه به دليل تناسب آن با تفسير البرهان، از سوى ناشر متن عربى تفسير البرهان، به‌عنوان مقدمه به آن منضم شده است. ضمناً به دليل برخى ملاحظات، گفتار دوم مقدمه در اين ترجمه نيامده است .
شرح زندگى مؤلف تفسير البرهان، سيد هاشم بحرانى، به مقدمه جلد دوم ارجاع داده شده است.
در اين ترجمه سعى شده كه رعايت امانت صورت گيرد و همه كلمات ترجمه و معناى مستقيم آنها وارد متن ترجمه شود؛ به‌علاوه ساخت‌هاى دستورى و تعابير و تركيب‌هاى مجازى، استعارى يا كنايى به نزديك‌ترين معادل‌ها ترجمه شده و در معناى اوليه خود به كار مى‌روند. اما با توجه به ايجاز زبان عربى و تفاوت قالب‌هاى دستورى و بيانى زبان عربى و فارسى، در ترجمه اين متون، به معناى مستقيم كلمات بسنده نشده تا متن ترجمه، ناهموار و نامأنوس و گاه مبهم نباشد. و به همين روى، در ترجمه اين تفسير، مترجمان سعى كرده‌اند با افزايش برخى كلمات خنثى كه در بافت معنى تغييرى ايجاد نمى‌كند و فقط جنبه توضيحى دارد، پيام را صريح و روشن به خواننده منتقل كننند تا خواندن و دريافت معناى متن تفسير براى گروه‌هاى مختلف مخاطبان ميسر گردد .
ترجمه آيات قرآن كريم از ترجمه مترجم بزرگ قرآن، استاد محمدمهدى فولادوند انتخاب شده تا بر روانى و يك‌دستى متن بيفزايد .
فهرست مطالب هر جلد از كتاب در ابتداى آن و منابع كتاب نيز در انتهاى جلد نهم آمده است.
آدرس آيات و روايات و توضيحات مختصرى در پاورقى صفحات ذكر شده است.

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

مؤلف

البدر الزاهر في صلاة الجمعة و المسافر تألیف آیت‌الله سيد حسين طباطبائى بروجردى به تقرير شيخ حسين على منتظرى نجف‌آبادى به زبان عربی می باشد .

ويژگى‌هاى كتاب

از كاوشگران آگاه و نقادان مطلع پوشيده نيست كه علم فقه در اين زمانه با اين كه شاخه‌هاى بسيار پيدا كرده و فروعش ميوه داده و در كمال و گستردگى به آنچه لايقش بوده رسيده و به درختى طيب با ريشه‌اى ثابت و شاخه‌هايى برافراشته مبدل گشته، شاخه‌هايش سبز شده و ميوه‌هايش رسيده و هر كه بخواهد از آن تناول مى‌كند اما با اين همه ميوه‌هايش ميان برگ‌ها و زوائد بسيار گم شد به گونه‌اى كه چيدنش براى طالبان حقيقت سخت گشته، و هر كسى توان دستيابى به مسائل اصلى آن را نداشت، تا اينكه رهبرى شيعه و زعامت حوزه‌هاى علميه به خورشيد آسمان فقاهت و اجتهاد و مركز دايرة بحث و انتقاد، برگزيده فقها و مجتهدين و آیت‌الله در أرضين، نگاهبان شريعت جاودان و تكيه‌گاه شيعيان، سيد أعظم حاج حسين طباطبائى بروجردى (ت سال 1380 ه) قدس سره رسيد، ايشان در أثناء درس فقه خويش مسائل أصلى و أساسى برگرفته از روايات أئمه عليهم السلام را از فروعاتى كه با دقت و اجتهاد استنباط شده بودند جدا مى‌نمودند، و در هر مسأله‌اى به تاريخ و تحولاتى كه در دوران فقه فريقين در آن مسأله پيش آمده اشاره مى‌كردند، سپس در ميان استدلال خويش پايه و اساس مورد اعتماد بزرگان در مسأله را مطرح كرده و امور زائد و بى فايده را حذف مى‌نمودند، ايشان از ابتداى تصدى زعامت حوزه علميه قم به تدريس أبواب فقهى مانند كتاب إجارة و غصب و شركت و وصيت و كتاب صلاة پرداختند، و در تاريخ هفتم جمادى الثانى سال 1367 تدريس كتاب صلاة را آغاز نمودند، أول عنوانى كه در مبحث صلاة مطرح نمودند مبحث نماز جمعه و نماز مسافر بود كه مقرر آن را در دو مسأله عنوان نمود، اما زمان گذشت و مقرر در اين مدت توفيق مراجعه به نوشته‌هايش را پيدا نكرد، تا اينكه برخى از دوستان از او خواستند كه نوشته‌هاى خود را در اين دو مسأله به چاپ برساند، ايشان هم مسأله را با استاد در ميان گذاشته و از ايشان اجازه چاپ و نشر كتاب را گرفتند، و نام آن را «البدر الزاهر فى حكم الصلاة الجمعة و المسافر» نهاده آن را در دو فصل قرار دادند فصل أول در صلاة جمعة، و فصل دوم در صلاة مسافر.
ناگفته نماند كه اكثر رواياتى كه در اين كتاب از مشايخ ثلاثة آمده از كتاب «وسائل الشيعة» گرفته شده. برخى از آنها نيز به دليل بريده بريده بودنشان در كتاب وسائل و يا به دلايل ديگر از كتب أربعة گرفته شده‌اند.

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

معرفى اجمالى

"البداء فى ضوء الكتاب و السنة"، تقرير استاد جعفر الهادى، اين تقرير از بداء با تقرير محمد حسين حاج عاملى در اصول مباحث و محتواى مطالب يكسان است؛ ولى در ترتيب و فصل‌بندى متفاوت است، آنچه روشن‌تر است، اينكه بحث نسخ در شريعت در اين كتاب بر خلاف تقرير حاج عاملى مفصل و مستقل بحث نشده است، بلكه در ما بين مباحث بداء به بعضى از مسائل نسخ اشاره شده، از جمله در صفحه 20 به امكان نسخ و ابطال ديدگاه يهود مبتنى بر امتناع نسخ در احكام، و در صفحه 72 به ارتباط بداء با نسخ اشاره شده است و به مباحث ديگر نسخ چون اقسام آن و مصاديق آن و غيره اشاره‌اى نشده است.
تقرير بداء در اين كتاب قبل از تقرير حاج عاملى و حتى قبل از تأليف خود آیت‌الله سبحانى است، لذا از نظر ترتيب مباحث و چينش فصول و مطالب و بيان مطالب به آن دو اثر نمى‌رسد.

ساختار و گزارش محتوا

بحث بداء در اين كتاب در دو مقام ثبوت و اثبات در دو فصل ارائه شده است:
فصل اول: بداء در مقام ثبوت، به اين معنا كه بداء در نزد اماميه امرى ممكن است، البته نه به معناى ظهور بعد الخفاء، بلكه به اين معنا كه انسان مى‌تواند با اعمال صالحه و طالحه سرنوشت خود را در بعضى از موارد (تقدير مشروط) تغيير بدهد.
سپس مقرر به نظريات علماى شيعه در بداء مى‌پردازد كه در نزد اماميه بداء از معارف عاليه بوده و در اين معنى، همه مسلمين اتفاق نظر دارند. در ادامه اشكالات و ايرادات مخالفين بداء را بيان نموده و جواب داده است، بعد از آن نصوص اماميه در مسئله بداء را مورد بررسى قرار مى‌دهد و مناقشات بعضى از اهل سنت را از جمله مناقشه شيخ ابوزهره مصرى ازهرى را بيان كرده و جواب مى‌دهد.
فصل دوم: بداء در مقام اثبات، به اين معنا كه بداء واقع هم شده است؟ بحث مهم در اين مقام إخبار پيامبر(ص) و اوصياء ايشان از وقوع امورى در آينده است كه به وقوع نه پيوسته است.
بداء در اين مقام در اين تقرير به تفصيل بيشترى بحث شده است، در ابتدا بيان مى‌دارد كه تعداد اين اخبار بسيار محدود است، و جواب گويى به آن تنها بر عهده اماميه نيست و اهل سنت نيز بايد جواب دهند، چرا كه به بعضى از اين اخبار در كتاب خدا اشاره شده است؛ مانند خبر دادن حضرت ابراهيم عليه السلام به ذبح اسماعيل و حال آن كه واقع نشد و يا إخبار حضرت يونس عليه السلام به قوم خود از وقوع عذاب الهى كه واقع نشد.
پاسخ اماميه آن است كه مقدرات دو گونه‌اند گاهى قطعى و حتمى‌اند كه تخلف در آنها راه ندارد، و گاهى مشروط و غير حتمى‌اند كه اگر شروط آن محقق نشود و با مانع برخورد كند، تحقق نمى‌يابد، و اين إخبار هم با علم به مقتضى است، كه اگر مانع نباشد، محقق مى‌شوند، و الا در واقع محقق نمى‌شوند. تحقق عذاب قوم يونس عليه السلام مشروط عدم توبه و استغفار بود.

نسخه شناسى

اين نسخه، به عنوان چاپ دوم توسط نشر دار الاضواء بيروت به سال 1408ق 1988م به قطع رقعى است و منابع كتاب به صورت پاورقى آورده شده است.

منابع

النسخ و البداء فى الكتاب و السنة، تقرير محمد حسين حاج عاملى.
البداء فى ضوء الكتاب و السنة، تقرير استاد جعفر الهادى.
البداء فى الكتاب و السنة، آیت‌الله شيخ جعفر سبحانى.

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

معرفى اجمالى كتاب

"البداء" اثر علامه سيد مرتضي عسكري تأليف قرن حاضر به زبان عربي مى‌باشد، نظريه بَداء، از اعتقادات مشهور شيعه اماميه است كه غالبا مخالفان شيعه به انكار و انتقاد آن پرداخته‌اند. شيعه بر اين باور است كه خداوند بر همه رويدادها از گذشته و حال و آينده آگاه است و چيزى از او پوشيده نيست تا با آگاهى از آن جهل پيشين وى برطرف گردد؛ بلكه طبق تصريح و تأكيد قرآن كريم، خداوندگار، آفرينش را وانگذاشته و هر روز در كارى نو است و عالم امر و خلق در دست اوست و خلقت و تدبير عالم به حسب مشيّت خداوند استمرار دارد.

انگيزه تأليف

روشن ساختن موضع شيعه در مسأله مورد اختلاف ميان شيعه و سني در اين مسئله را ميتوان ذكر كرد.

ساختار كتاب

كتاب "البداء" در حقيقت كتابچه‌اي مختصر مي‌باشد كه با فهرست و مقدمه‌اي نسبتاً كوتاه امّا فراخور با حجم كتاب آغاز گرديده و بدون هرگونه فصل و يا باب بندي و طي چند عنوان كلي، كتاب به پايان برده شده است.

گزارش محتوا

مولف، متن كتاب خود را با ارائه تعريفي لغوي و اصطلاحي از علماي عقائد اسلامي در معناي بداء كه در اين متن به ظهور امري كه در ابتدا براي بندگان مخفي بوده است تعريف شده و گمان برخي را كه به شيعه نسبت داده‌اند كه بداءاز منظر شيعه به معناي آشكار شدن امري است كه در ابتدا براي او معلوم نبوده است تعريف كرده‌اند را ردّ نموده و ساحت قدس الهي را از چنين اتهامي منزه دانسته و آن‌گاه با استفاده از آياتي از قرآن كريم (دو آيه 7 و 27 سوره رعد و نيز دو آيه 40 - 38 همان سوره) به تعريف واژگان كليدي كه در فهم آيات مرتبط با معناي بداء دخيل است پرداخته كه آنها عبارتند از: آيه؛ أجل؛ كتاب و يمحو. و در ادامه با تفسير آيات ديگري كه با مبحث فوق مرتبطند بحث را ادامه داده و در بخش بعدي به بررسي «بداء» در مدرسه خلفاء (مذهب اهل سنت) پرداخته و در مقابل اين نظريه بحث «بداء» در مدرسه اهل بيت (مذهب شيعه) را تبيين نموده و در پايان به توضيح اثر اعتقاد به بداء پرداخته كه اگر كسي اعتقاد به سعادت و يا شقاوت خود داشت و اعتقادي به مبحث بداء نداشت چه بسا منجر به وسوسه شيطان براي شخص عابد در كوتاهي در عبادت و نااميدي شخص گنه‌كار از توبه و استغفار و بازگشت به سوي خداوند مي‌گردد و علامه عسكري كتاب خود را با بيان همين مبحث به پايان رسانده است.

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

معرفى اجمالى

«الاعتصام بالكتاب و السنة» اثر آيت الله سبحانى، پژوهشى فقهى استدلالى در پانزده مسئله فقهى مرتبط با ابواب مختلف فقه شيعى است.
هر مسئله به تفصيل در حد يك مقاله تحقيقى با اشاره به اقوال و آرا و ادله مطرح گرديده است.

ساختار

استدلال به آيات و روايات و بهره‌گيرى از اقوال گسترده فقهى و مقايسه ميان اين اقوال و اشاره به آراى اهل سنت از خصوصيات روش استنباطى نويسنده است.

گزارش محتوا

مسئله اول در باره اختلاف شيعه و اهل سنت در مسح پاها هنگام وضو گرفتن است.
نويسنده، قرائت اهل سنت از آيه وضو را با ارجاع به آراى اهل ادب و قرائت نقد كرده، سپس به تفسير و روايات اهل سنت اشاره داشته و معتقد است ادله مختلف نظر شيعه را تأييد مى‌كند.
مسئله دوم در مورد كيفيت تشريع اذان و دفاع از مبانى فقهى شيعه و رد عباراتى است كه از سوى اهل سنت به اذان اضافه شده است؛ اضافه شدن عبارت «الصلاة خير من النوم» «نماز بهتر از خواب است» كه با هدف مبادرت و بازگشت به نماز گفته شده همان تثويب است كه از نظر نويسنده و طبق نقد سند و محتواى وى از روايات اهل سنت، امرى مذموم و نامشروع است.
در مسئله سوم از وضع دست چپ روى دست راست هنگام قرائت حمد و سوره بحث شده و ادله اهل سنت براى جواز اين امر مردود شده است.
موضوعات مورد اهتمام نويسنده در تمام مسايل مطرح شده همان موضوعات و مباحث اختلافى شيعه و اهل سنت است و سعى مى‌كند با طرح ادله و مبانى قوى از ديدگاه شيعه دفاع نمايد موضوعات مطرح شده عبارتند از سجده بر زمين، خمس و مصاديق آن در كتاب و سنت، ازدواج موقت و تفسير آيه و روايات مربوطه و ادله مشروعيت آن از نظر شيعه، شهادت عدلين در طلاق، طلاق در حيض و نفاس، وصيت براى وارث زمانى كه تركه از ثلث بيشتر نشود، ارث‌برى مسلمان از كافر، مفهوم عصبه و تعصيب و بررسى ادله توريث به واسطه عصبه، ادله قائلان به عول و بررسى ابعاد آن، مبانى و مفهوم تقيه.
در همه اين مسايل كه از مسايل اختلافاتى شيعه و اهل سنت است محل نزاع و اختلاف اصلى بررسى شده سپس از ادله و مبانى و پى‌آمدها و لوازم هر ديدگاه بحث شده و در نهايت اهميت و ارزش تفكر شيعى ثابت شده است.
مبحث پايانى به مصادر، مآخذ و منابع تشريع و اجتهاد نزد شيعه اماميه اختصاص يافته و در آن مبانى، حجيت قول ائمه اطهار (عليهم السلام) و مبانى استنباط و اجتهاد و نقش عقيده به عصمت امامان در استنباط صحيح فقهى بررسى شده است.
در همه اين بحث‌ها امتيازات، ويژگى‌ها، برترى‌ها و وجوه برجسته انديشه‌ها و معارف شيعه كه مأخوذ از فرهنگ و تعاليم امامان معصوم (عليهم السلام) مى‌باشد ثابت شده است.
اين برترى‌ها هم به مصادر و مآخذ حجيت فقه شيعه اختصاص دارد و هم در باره آراى خاص اختلافى مصداق پيدا مى‌كند. بنا بر اين شيعه از لحاظ كليات تشريع از منابع و مصادر خالى از تحريف و سالمى برخوردار است و تفريعات و مسايل مصداقى فقه هم پر از دقت، شمول و اتقال نظرى در كشف حكم واقعى بر پايه كتاب و سنت است.

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

معرفى اجمالى

"الاحتفال بذكري الانبياء"، اثر علامه سيد مرتضي عسكري، به زبان عربي مى‌باشد كه موضوع بزرگداشت ياد انبياء و بندگان صالح خدا را به بحث نشسته است.
فرقه وهابيت با هدفي ظاهرى كه عبارت از اخلاص در توحيد و جنگ با شرك و بدعت باشد، شكل يافته، اما با نگرشي واقع گرايانه بر اين جنبش از جهت اعتقادي، فكرى و عملى، در مي‌يابيم كه هدفي ديگر را دنبال كرده و اهداف باطنى و پنهاني ديگري را مدّ نظر دارند كه با نيم نگاهي به كارنامه عملي آن، جز كشتار مسلمانان و افروختن آتش فتنه و جنگ، ميان صفوف مسلمانان در جهت خدمت به دشمنان اسلام چيز ديگري نمي‌توان يافت.
وهابيت بزرگداشت تولد و وفات اولياء و رجال آسمانى و اجتماع در تولد و وفات آنان را بدعت و حرام مى‌دانند؛ گويى آنان دشمن سرسخت بزرگان دين واولياى الهى هستند.
ريشه اين اشتباه در يك كلمه خلاصه مي‌شود و آن اين كه: براى شرك و توحيد و به خصوص مفهوم عبادت حد و مرزى تعيين نكرده‌اند؛ از اين جهت هر نوع بزرگداشت را عبادت و پرستش تصور نموده‌اند.

ساختار و گزارش محتوا

كتاب با فهرست و مقدمه‌اي نسبتاً كوتاه امّا فراخور با حجم كتاب آغاز گرديده و بدون هر گونه فصل و يا باب‌بندي و طي چند عنوان كلي، كتاب به پايان برده شده است.
مولف با ارائه دلائل قائلان به استحباب احتفال (بزرگداشت) كتاب را آغاز نموده و به اين نكته اشاره نموده است كه غالب مناسك حج، بزرگداشت ياد انبياء و اولياء الهي مي‌باشد و براي تاييد اين مطلب به آياتي از قرآن كريم استشهاد نموده است. (واتخذوا من مقام ابراهيم مصلي - ان الصفا و المشعر من شعائر الله) و نيز مظاهري؛ همچون: مقام ابراهيم؛ صفا و مروه؛ رمي جمرات و قرباني را نيز از مواردي دانسته است كه وجود آن در مناسك حج از مصاديق احتفال و بزرگداشت است كه علامه عسكري با توضيح پيرامون آن در جهت اثبات ادعاي خود تلاش نموده و در ادامه به اين نكته ظريف اشاره نموده است كه توجه دادن خداوند سبحان به مقام حضرت ابراهيم و يا صفا و مشعر براي بركت و خيري است كه مي‌تواند در هر بار توجه به آن عائد انسان شود چنان كه نظاير ديگري از آن را مي‌توان در متون ديني سراغ گرفت از قبيل: تبرك از ماه رمضان تبرك از روز جمعه و ...
علامه سيد مرتضي عسكري شواهد قرآني فوق را با رواياتي كه از متون روائي معتبر اهل سنت از قبيل صحيح مسلم و بخاري مثال آورده تحكيم نموده و با اين شواهد روائي در صدد شفاف سازي اين نكته برآمده است كه با وجود ادله قرآني و روائي معتبر نزد اهل سنت ديگر جايي براي انكار اين موضوع از سوي وهابيت باقي نمي‌ماند كه اين موضوع را از مصاديق بدعت، شرك و يا تكفير و مشرك دانستن بخش بزرگي از مسلمانان بدانند.

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

معرفى كتاب

«الإيمان و الكفر فى الكتاب و السنة» كتابى است كلامى به زبان عربى،تاليف آيت الله جعفر سبحانى از علماى معاصر شيعه، كه به بررسى موضوع ايمان و كفر از ديدگاه قرآن كريم و سنت شريف نبوى مى پردازد.در اين كتاب حقيقت ايمان و كفر و حدود هر يك كاملا بيان شده و تفاوت ميان اسلام و ايمان مورد بررسى قرار مى گيرد و به نقد و بررسى حكم تكفير اهل قبله توسط فرقه وهابيت پرداخته شده، ثابت مى شود كه تكفير اهل قبله مادامى كه متدين به توحيد بارى تعالى و معتقد به رسالت پيامبر گرامى اسلام هستند رويه‌اى كاملا اشتباه است.با ابطال اين ديدگاه اين نتيجه به دست مى آيد كه تمام طوائف و فرق اسلامى زير سايه اعتقاد به توحيد و رسالت پيامبر خاتم (ص)در زمره مسلمانان داخل اند و تكفير ايشان به هيچ وجه صحيح نمى باشد.

ساختار كتاب

اين كتاب داراى يك مقدمه و ده فصل است:
مولف در مقدمه، اهميت بحث و بررسى درباره موضوع ايمان و كفر را در عصر حاضر، به جهت آنكه «ايمان»تنها رشته اى است كه فرق اسلامى را به هم پيوند مى دهد،يادآور ميشود و تمسك به اين رشته را براى استحكام پيوند موجود ميان امت اسلامى ضرورى و لازم ميشمارد.

فصول كتاب

1- تعريف لغوى و اصطلاحى ايمان:
«ايمان»به معناى «امن» در مقابل «خوف»و «تصديق» استعمال ميشود. معناى «تصديق»را بسيارى از متكلمين در تعريف ايمان گنجانده‌اند و برخى ديگر آن را به «معرفت »و «شناخت»تعريف كرده‌اند.
اما از جهت اصطلاحى ،درصورتى كه ايمان به معناى تصديق باشد بايد ديد به كدام يك از اقسام آن مى توان بسنده كرد:
الف:ايمان به معناى اقرار به زبان و لو شخص در قلب كافر باشد.
ب:ايمان به معناى تصديق قلبى و لو شخص به زبان اظهار كفر كند.
ج:ايمان علاوه بر تصديق قلبى نيازمند تصديق زبانى نيز هست.اما عمل بر طبق ايمان از ثمرات ايمان است و در معناى ايمان دخالتى ندارد.
د:ايمان علاوه بر تصديق قلبى و اقرار زبانى،عمل به جوارح و اركان را هم مى طلبد.
مولف در پايان يادآور مى شود كه عموم فقيهان و متكلمان اهل سنت و شيعه به كفايت قسم سوم از معانى ايمان باور دارند و عمل را كمال ايمان معرفى مى كنند و اين بدين معناست كه فرق ميان مومن و كافر همان تصديق قلبى همراه با اقرار زبانى است.
2- آيا عمل جزء ايمان است يا نه؟
در اين فصل مولف با هدف رد ديدگاه خوارج و معتزله كه ايمان را مركب از تصديق به قلب به علاوه عمل به اعضاء و جوارح مى دانند ،به آياتى از قرآن كريم و نيز احاديثى از پيامبر اكرم(ص)استناد مى كند كه نشان مى دهد عمل هيچ گونه مدخليتى در مفهوم ايمان ندارد.
در ادامه به نقد و بررسى ادله طرفداران مدخليت عمل در مفهوم ايمان پرداخته مى شود.
3- افزايش و كاستى ايمان: در اين فصل اين سوال مطرح مى شود كه آيا ايمان قابل افزايش و يا كاهش هست يا نه؟
جمهور متكلمان بر اين باورند كه چنانچه ايمان تنها عبارت از تصديق باشد و عمل مدخليتى در مفهوم آن نداشته باشد ،به هيچ وجه قابل افزايش و كاهش نيست اما اگر به معناى تصديق مقارن با عمل باشد قابل فزونى و كاستى خواهد بود.اما قاضى عضدالدين ايجى، سيد رضى و... قائل به بروز فزونى و كاستى در ايمان به معناى تصديق هستند.مولف نيز ايمان را هم در طرف عقيده و هم در طرف عمل قابل افزايش و كاهش ميداند.
4- آنچه ايمان بدان واجب است:
به نظر مولف ايمان مركّبى حقيقى است كه اجزاء آن همه به هم وابسته و پيوسته‌اند و چنانچه يكى از اين اجزاء از بين برود ،اصل ايمان نيز از ميان خواهد رفت.
وى سپس يادآور مى شود كه آنچه پيامبر(ص)از جانب خداوند براى بندگان آورده است و ايمان بدان واجب است دو قسم است:
يك قسم از آنها به تفصيل معلوم است مثل توحيد،حشر،وجوب نماز و زكات و قسم ديگر به نحو اجمالى كه در لابلاى كتاب و سنت گنجانده شده است.در پايان مولف به بيان اين نكته مى پردازد كه مسائل فرعى و اصلى اسلام گرچه هر دو جزء حقيقت اسلام هستند اما اذعان قلبى تفصيلى بدانها لازم و ضرورى نيست ،بلكه ايمان اجمالى نسبت بدانها كفايت مى كند.
5- تعريف «كفر»و اسباب و اقسام آن:
كفر در لغت به معناى پوشاندن و در اصطلاح به معناى عدم ايمان نسبت به كسى است كه شانيت ايمان را داراست.بنابراين ميان «ايمان»و «كفر»نسبت عدم و ملكه برقرار است.
مولف اسباب كفر را اينگونه مى داند:
الف:انكار آنچه ايمان بدان تفصيلا واجب است، مانند انكار صانع،انكاررسالت پيامبر اسلام و....
ب:انكار آنچه منكر علم دارد كه جزء اسلام است ،چه آن چيز ضرورى اسلام باشد يا غير ضرورى و چه اصل عقيدتى باشد يا حكم شرعى.
ج:انكار ضروريات اسلام.
اقسام كفر
ا)كفر انكار،ب)كفر جحود،ج)كفر عناد،د)كفر نفاق و....
6- تكفير اهل قبله
پس از آشنايى با آنچه انسان را از ايمان خارج و در كفر داخل مى سازد روشن مى شود كه تكفير فرقه اى از فرق مسلمان مادامى كه به شهادتين اقرار دارند و هيچ يك از ضروريات اسلام را انكار نمى كنند كارى اشتباه است.مولف براى اثبات اين امر به كلمات برخى از علماى اهل سنت استناد كرده و شواهد فراوانى از سنت نبوى بر اين ادعا اقامه مى كند.
در ادامه اين فصل مولف به برخى از تهمت هايى كه به شيعه نسبت داده شده پاسخ گفته و به دفاع از برخى معتقدات شيعى نظير اعتقاد به عصمت ائمه اثناعشر،بداء،علم ائمه (ع)به امور غيبى و... مى پردازد.
7-تفاوت ميان اسلام و ايمان:
مولف «اسلام»را از جهت لغوى به معناى سلامت دانسته و به تعريف آن از ديدگاه قرآن و سنت مى پردازد.از ديدگاه مولف اسلام در قرآن كريم داراى سه معنا است:
اسلام در مقابل ايمان،تسليم زبانى و تصديق قلبى،تسليم قلبى علاوه بر تصديق قلبى.
اما اختلاف اسلام و ايمان از منظر سنت به سه نحو قابل تصور است:
1-اختلاف به شرط بودن عمل و عدم اشتراط آن.بنابراين در صدق اسلام ،اقرار تنها،بدون عمل،كفايت مى كند اما در صدق ايمان،همراهى آن با عمل ضرورى است.
2-باورداشت ولايت ائمه اثنا عشر(ع).بنابراين تصوير اسلام و ايمان يكى هستند جز اينكه در ايمان اعتراف به ولايت امامان دوازده گانه لازم و ضرورى است.
3-مصون بودن جان و مال از آثار اقرار به شهادتين است و اسلام است و لو تصديق قلبى ثابت نگردد.
8- ضرورت فراگيرى عقائد به نحو علمى:
مولف معتقد است كه در تحصيل عقائد نه مى توان تقليد كرد و نه به ظن و گمان اكتفا نمود بلكه لازم است به تحصيل يقين پرداخت.سپس به بيان ادله لزوم معرفت يعنى لزوم دفع ضرر محتمل و وجوب شكر منعم اشاره مى كند.
در ادامه به بيان حكم جاهل مقصر پرداخته و در اين باره در دو مقام ثبوت و اثبات به بحث و بررسى مى پردازد.
9- دفاع از حقيقت:
در اين فصل مولف به رد دعاوى يكى از مفتيان وهابى معاصر به نام «جبرين»كه در پاسخ به استفتايى ساختگى، اتهاماتى را متوجه شيعه ساخته و ايشان را خارج از دين اسلام معرفى كرده است مى پردازد.
10- وحدت اسلامى:
در اين فصل مولف به بيان آيات و احاديثى مى پردازد كه در آنها سفارش اكيد به وحدت امت اسلامى صورت گرفته و از فتنه ايجاد تفرقه و اختلاف ميان امت اسلامى كه برخى با قلم و قدم بدان دامن مى زنند پرهيز داده شده است.
در پايان اين كتاب دو رساله با عناوين «رساله فى حياه السيد المسيح بعد الرفع»و «رساله المناهج التفسيريه»آمده است.
رساله اول را مولف در پاسخ به نامه اى كه از آلمان توسط جوانى فلسطينى براى وى ارسال شده بود به نگارش درآورده و در آن با استناد به آيات قرآن كريم و سنت نبوى ،به موضوع زنده بودن حضرت مسيح(ع)پس از رفتن به آسمان پرداخته است.
در رساله دوم ، به بيان روش هاى تفسيرى و درست و نادرست آن و...مى پردازد.

جهت دانلود و مشاهده کتاب کلیک کنید

معرفى كتاب

"الإنصاف فى مسائل دام فيها الخلاف" تأليف آية الله شيخ جعفر سبحانى به زبان عربى از جمله آثارى است كه به اختلافات فكرى و فقهى فرق اسلامى و مقارنه و مقايسه بين آنها تحت عنوان فقه و كلام تطبيقى پرداخته است، در جلد اول و دوم به اختلافات فقهى پرداخته و در جلد سوم اختلافات كلامى را جمع آورى و بررسى نموده است.

توجه : این معرفی کتاب برای کل کتاب اصلی می باشد و کتاب دانلود ما  بخش 11 بخش مربوط به متعه حج فقط می باشد .

سابقه تأليف خلاف

بعد از رحلت رسول اكرم صلى الله عليه و آله ميان فقهاء و علماى اسلامى اختلافاتى ظهور كرد و در قرن دوم و سوم هجرى وسعت يافت. كثيرى از علما از همان ابتدا اهتمام بر جمع آورى و تصنيف اين اختلافات داشته و سعى نمودند تا اقوال را در مسائل مطرح نمايند، تا جايى كه گفته شد: شناخت اقوال در مسأله خود نصف استنباط است. به بعضى از كتب تأليف شده در مسائل خلاف اشاره مى نماييم.
نزد اهل سنت:
1- الموطأ، از امام مالك متوفى 179 ق. 2- كتاب الاُمّ از بويطى متوفى 231 ق. 3- مسائل إسحاق الكوسج، اختلاف امام احمد با معاصرينش آورده شده. 4- اختلاف الفقهاء تأليف امام أبى عبد الله محمد بن نصر مروزى (202 - 294 ق). 5- اختلاف الفقهاء تأليف امام ابى بكر محمد بن منذر نيشابورى شافعى متوفى 309ق. 6- اختلاف الفقهاء تأليف امام محمد بن جرير طبرى متوفى 310ق. 7- اختلاف العلماء تأليف امام أبى جعفر أحمد بن محمد طحاوى حنفى متوفى 321ق. 8- اختلاف الفقهاء تأليف محمد بن محمد باهلى شافعى متوفى 321ق. 9- الخلافيات تأليف امام ابى بكر احمد بن حسين بيهقى (384 - 458 ق). 10- اختلاف العلماء تأليف ابى مظفر يحيى بن محمد بن هبيره حنبلى متوفى 555ق.
نزد شيعه:
1- الاختلاف تأليف ابى عبدالله محمد بن عمر واقدى (130 - 207 ق). 2- اختلاف الفقهاء تأليف ابى حنيفه نعمان بن احمد مصرى مغربى متوفى 363ق. 3- مسائل الخلاف فى الفقه، تأليف شريف مرتضى (355 - 436 ق). 4- مسائل الناصريات، تأليف شريف مرتضى. 5- الخلاف فى الاحكام، تأليف شيخ الطايفه ابى جعفر محمد بن حسن طوسى متوفى 460ق. 6- المؤتلف من المختلف بين أئمة السلف، تأليف امين الاسلام فضل بن حسن طبرسى (471 - 548 ق). 7- خلاف المذاهب الخمسه فى الفقه، تأليف شيخ تقى الدين حسن بن على بن داود حلى (647 - 707 ق). 8- تذكرة الفقهاء، تأليف علامه حسن بن مطهر (648 - 726 ق). 9- منتهى المطلب فى تحقيق المذاهب، تأليف علامه حلى كه از بهترين كتب در فقه مقارن از جهت نقل و تحقيق است. 10- مختلف الشيعه، تأليف علامه حلى.

انگيزه تأليف

انگيزه تأليف 1- بيان فرعى بودن اختلافات است. 2- اين اختلافات بسيار محدود است كه در مقابل موارد اتفاق بين فرق اسلامى بسيار ناچيز است. 3- با بررسى منصفانه و عالمانه اين اختلافات، مى توان آن‌ها را به وحدت نظر رساند و موجب برطرف شدن دشمنى‌ها و كينه‌ها بين فرق مختلف شد.

روش تأليف

مؤلف در مقدمه جلد سوم روش مباحث خود را نقلى و عقلى بيان مى دارد. ابتدا به بيان موضوع مورد اختلاف پرداخته و در مورد اختلاف و مناقشه گروه‌هاى اسلامى متمركز شده و به ذكر اقوال در مسئله مى پردازد، سپس به زبان علمى به نقد و بررسى مسائل پرداخته و نظر مورد قبول را با دلايل واضح از كتاب و سنت و با تأييدات صريح عقلى اثبات مى كند و به گونه‌اى بيان مى كند تا در نفوس جاى گرفته و عذر مخالف برطرف گردد.

ساختار

كتاب در دو بخش عمده در سه مجلد تنظيم شده است. بخش اول در دو جلد به اختلافات فقهى بين فرق اسلامى به عنوان فقه تطبيقى و مقارن به بررسى 24 مورد از موارد اختلاف پرداخته و در پايان اين بخش ريشه اين اختلافات در استفاده از منابع شرعى را مورد بررسى قرار داده است. در فقه تطبيقى به مسائلى چون وضو و مسح پا، اذان، قبض يدين، بسمله و ... پرداخته است. در بخش دوم به اختلافات كلامى و بررسى آنها در جلد سوم پرداخته و در 10 فصل به مسائلى چون تحسين و تقبيح عقليين، انسان بين جبر و تفويض، نظريه كسب، اراده الهي، رويت، عصمت انبيا، و ... ميپردازد.

گزارش محتوا

بخش اول: مسائل خلاف فقهى
1. در عنوان وضوء در كتاب و سنت، به مباحثى چون محكم بودن آيه وضو ، اختلاف در كيفيت وضو، منشاء آن ،بررسى دلايل و وضوء پيامبر صلى الله عليه و آله از زبان ائمه اهلبيت عليهم السلام اشاره مى نمايند.
2. در بحث مسح پا از روى كفش، به حكم مسح بر كفش در حال اختيار و دلايل آن در كتاب، سنت و اجماع اهل بيت ميپردازد.
3. در بحث اذان، به معناى لغوى و شرعى، جايگاه آن، تاريخ تشريع اذان، كيفيت تشريع و تثويب در اذان فجر و بدعت ها اشاره دارد.
4. در قبض (بستن) دو دست در نماز، به حكم مسئله، بدعت بودن آن و بررسى و نقد دلايل قائلين مى پردازد.
5. در بسمله، به معناى لغوى و اصطلاحى، فضيلت، بيان اقوال در جزئيت آن، لزوم جهر به آن و بررسى دلايل قائلين به عدم جزئيت آن اشاره شده است.
6. در مسأله سجده بر زمين، به مظهر عبوديت بودن سجود، اختلاف فقهاء در شرايط مسجود عليه به معناى لغوى آن، كيفيت و مراحل سجود در عصر رسول الله صلى الله عليه و آله اشاره دارد.
7. جمع صلاتين.
8. قصر در سفر.
9. افطار مسافر در رمضان.
10. در نماز تراويح، به معناى لغوى و اصطلاحى تروايح، جماعت خواندن آن نزد اماميه و اهل سنت، احاديث مربوط، كلام عمر، اختصاص تشريع به خداوند و ... اشاره مى شود.
11. متعه حج
12. در متعه زنان (ازدواج موقت)، به مسائلى چون غريزه جنسى و محدوده آن، آراء فقهاء در متعه و رواج آن در صدر اسلام، دليل آن در قرآن كريم و پاسخ به شبهات در متعه، اشاره شده است.
13. خمس در كتاب و سنت
14. مواضع خمس در قرآن كريم
15. شهادت بر طلاق
16. سه طلاق در يك مرتبه
17. طلاق معلق
18. حلف به طلاق
19. طلاق در حيض و نفاس يا در طهر مواقعه
20. وصيت به وارث
21. ارث بردن مسلمان از كافر نه عكس آن
22. در ميراث به قرابت يا تعصيب، به معناى لغوى و اصطلاحى عصبه، اقسام آن، توضيح ارث از آن طريق، ضابطه ميراث نزد فريقين و بررسى ادله اشاره مى شود.
23. در عول در ارث، به عول در لغت و اصطلاح، تاريخچه، اقوال مطروح، ادله قائلين به صحت عول و بطلان عول و تصريح ائمه عليهم السلام بر بطلان آن اشاره دارد.
24. در تقيه، به معناى لغوى و اصطلاحى، تاريخ آن در عصر كليم الله و رسول اكرم، اوضاع سياسى شيعه در عصور مختلف، انگيزه تشريع، دلايل آن در كتاب و سنت، اقسام تقيه و شبهات آن اشاره دارد.
خاتمة المطاف: در بحث ريشه اختلاف فقهاء، به مرجعيت علمى اهل بيت عليهم السلام، و صحابه ،حجيت عقل، جايگاه و محل رجوع به آن در فقه شيعه و اهل سنت مى پردازد. در پايان به بررسى مصادر اهل سنت در مواردى كه نص موجود نباشد،مانند قياس، استحسان، مصالح مرسله، سد ذرايع، قول صحابى و غيره اشاره داشته و به نقد آنها مى پردازد.
بخش دوم: مسائل مورد اختلاف در علم كلام
1. در حسن و قبح عقلى، به ملاكات حسن و قبح، حكمت نظرى و عملى، تقسيم قضايا به ضرورى و غير ضرورى، ادله مثبتين و منكرين و نتايج حسن و قبح عقلى مى پردازد.
2. در جبر و تفويض، به مسائلى چون جبر در تاريخ اسلامى، دلايل جبريون ، شبهه افعال انسان در دايره قضا و قدر، شبهه هدايت و ضلالت به دست خدا، دلايل مفوضه، بحث امر بين الامرين اشاره شده و بررسى مى‌شوند.
3. در نظريه كسب، به بيان نظريه مى پردازد و به مسائلى چون توحيد در خالقيت نزد اهل حديث و اماميه، نظريه اشعرى و مراحل تطور نظريه كسب و دلايل ابطال آن ميپردازد.
4. اراده تكوينى و تشريعى خداوند
5. در رؤيت خداوند سبحان، به منشأ بحث رؤيت در يهود و عهد قديم، رؤيت در قرآن و كلمات ائمه اطهار سلام الله عليهم، و پاسخ شبهات قائلين به رؤيت، مى پردازد.
6. در عصمت انبياء، به معناى لغوى و اصطلاحى ، حقيقت آن، عدم سلب اختيار با عصمت، مراحل و ادله عصمت مى پردازد و در پايان دلايل مخالفين عصمت انبياء مورد بررسى و نقد قرار داده است.
7. متكلم و صفات خبريه
8. در بداء، به معناى آن و اين كه در واقع بدا امكان تغيير عاقبت انسان با اعمال صالح و طالح است، بداء در قرآن، تفاسير اشتباه از بداء ، آثار تربيتى ايمان به بداء و در پايان به شبهات اشاره و پاسخ داده شده است.
9. حكومت اسلامى يكى از مهمترين مباحث بعد از رحلت رسول اكرم صلى الله عليه و آله است، لزوم حكومت، نصوص آن ، تنصيصى بودن يا شورايى بودن آن از جمله مسائل اين بحث است. مصنف در پايان نصوص امامت على عليه السلام را چون آيه ولايت، حديث منزلت، حديث غدير را مطرح و سنت نبوى را در اين مسئله طرح و بررسى مى نمايد.
10. عدالت همه صحابه بحثى است كه اهل سنت از آن براى توجيه بسيارى از انحرافات در تاريخ اسلام بهره مى برد. اين كه صحابه چه كسانى هستند، ملاك آن و عدالت ايشان چيست، دلايل عدالت و نقد آن در قرآن، سنت و تاريخ و نمونه هاى بسيارى از عدم عدالت بعضى از صحابه را مطرح مى نمايد.
در پايان مصنف مناظره حسن بصرى با عالم زيدى را در مورد صحابه رسول خدا صلى الله عليه و آله بيان مى دارد.

جهت دانلود ومشاهده کتاب کلیک کنید